علائم کمبود ویتامین B12 در بدن کدامند؟
کمبود ویتامین B12 نسبتا شایع است. مطالعات نشان می دهد که ۲۰٪ از افراد بالای ۶۰ سال دچار کمبود این ویتامین هستند و اغلب به دلیل داشتن بیماری زمینه ای، رژیم های غذایی نامناسب، سوجذب و مصرف برخی از دارو، بدن با کمبود ویتامین B12 مواجه می شود.
علائم کمبود ویتامین B12 به صورت علائم جسمی و روانی در افراد ظاهر می شود که بهتر است آن ها را شناخت تا در صورت داشتن این علائم، ابتدا برای انجام آزمایش های متفاوت پزشکی به دکتر متخصص مراجعه کرد.
همچنین بخوانید: ضرورت شناخت انواع ویتامین های مورد نیاز بدن
ویتامین B12 چیست؟
ویتامین B12 یک ماده مغذی ضروری برای بدن است که آن را از طریق غذاهای زیادی دریافت می کنیم و بدن برای فرایندهای مهمی مانند تولید انرژی، عملکرد سیستم عصبی مرکزی و سنتز DNA به آن نیاز دارد.
علائم کمبود ویتامین B12
از آن جایی که توانایی جذب ویتامین B12 از غذا با افزایش سن کاهش می یابد، کمبود این ویتامین در افراد مسن شایع تر است. با این حال، این بدان معنا نیست که کودکان و بزرگسالان نمی توانند دچار کمبود ویتامین B12 شوند.
برخی از علائم کمبود ویتامین B12 شامل موارد زیر است:
1- خستگی
یکی از علائم کمبود ویتامین B12، احساس خستگی است. بدن برای عملکرد مناسب خود به ویتامین B12 نیاز دارد؛ بنابراین سطوح ناکافی ویتامین B12، تولید طبیعی گلبول های قرمز خون را کاهش می دهد و با کمبود گلبول های قرمز سالم در بدن، اکسیژن کافی به بافت های بدن نمی رسد و به همین دلیل افراد احساس ضعف و خستگی می کنند.
2- پوست رنگ پریده یا زرد
علامت دیگری که نشان دهنده کمبود ویتامین B12 است، رنگ پریدگی یا زردی پوست است. کمبود گلبول های قرمز باعث کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 می شود و همین باعث رنگ پریدگی پوست می شود.
کمبود ویتامین B12 همچنین باعث بیماری یرقان می شود که در این بیماری پوست و سفیدی چشم افراد زرد می شود.
3- سردرد
سردرد یکی از شایع ترین علائم کمبود ویتامین B12 است. یک مطالعه ای در سال ۲۰۱۹ انجام شد، پژوهشگران ۱۴۰ نفر را وارد پژوهشش شان کردند که از این افراد، نیمی از آن ها تجربه میگرن را داشتند.
این مطالعه نشان داد سطح ویتامین B12 شرکت کنندگان مبتلا به میگرن در مقایسه با شرکت کنندگانی که سابقه میگرن نداشتند، به طور قابل توجهی کمتر بود. همچنین آن ها متوجه شدند افرادی که بالاترین سطح ویتامین B12 را داشتند در مقایسه با شرکت کنندگانی که پایین ترین سطح ویتامین B12 را داشتند، ۸۰٪ کمتر در معرض ابتلا به میگرن بودند.
4- علائم افسردگی
کمبود ویتامین B12 با افزایش ابتلا به افسردگی همراه است. همان طور که گفتیم، ویتامین B12 برای عملکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی بدن ضروری است و کمبود آن بر سلامت روان افراد تاثیر می گذارد؛ همچنین علاوه بر ظهور علائم افسردگی، ممکن است منجر به اختلالات روانی دیگری از جمله روان پریشی و اختلالات خلقی نیز شود.
5- علائم گوارشی
از دیگر علائم کمبود ویتامین B12، اسهال، یبوست، حالت تهوع، نفخ، گاز و سایر علائم گوارشی است. البته لازم است به یاد داشته باشیم که این علائم ممکن است ناشی از عوامل دیگری باشد؛ برای مثال بیشتر عفونت ها و ویروس ها نیز می توانند باعث اسهال و حالت تهوع شوند.
6- اختلالات شناختی
تمرکز ضعیف، کاهش حافظه و فراموشی به دلیل تاثیر کمبود ویتامین B12 بر سیستم عصبی مرکزی ایجاد می شود. مطالعات زیادی نشان داده اند که سطوح پایین ویتامین B12 با کند شدن عملکرد ذهنی به خصوص در افراد مسن همراه می باشد. با این همه، خبر خوب این است که اختلالات مغزی ناشی از سطح پایین ویتامین B12 با درمان ویتامین B12 به مرور زمان بهبود می یابد.
7- درد و التهاب دهان و زبان
از جمله دیگر علائم کمبود ویتامین B12، ملتهب و قرمز شدن و داشتن درد در زبان و زخم و التهاب در دهان است. این علائم در افراد مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 شایع تر از افرادی است که کم خونی ندارند.
8- بی حسی در اندام ها
بسیاری از افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند، از احساس سوزش، سوزن سوزن شدن، گز گز، مور مور شدن و یا بی حسی در نواحی مختلفی از بدن شان شکایت دارند.
9- گرفتگی عضلات و ضعف عضلانی
کمبود ویتامین B12 می تواند بر عملکرد اعصاب حسی و حرکتی تاثیرات منفی بگذارد و باعث گرفتگی و ضعف عضلانی شود. به گفته پزشکان، افراد مبتلا به دیابت که متفورمین مصرف می کنند در معرض بیشتری هستند که دچار کمبود ویتامین B12 شوند، چرا که این دارو جذب ویتامین B12 را در بدن کاهش دهد. در نتیجه پزشکان توصیه می کنند افرادی که به طور منظم متفورمین مصرف می کنند باید از نظر کمبود ویتامین B12 غربالگری شوند.
10- اختلال در تعادل
به اختلال در تعادل و هماهنگی، آتاکسی هم گفته می شود. آتاکسی به معنی ناهماهنگی و بی نظمی حرکات عضلات است که می تواند ناشی از کمبود ویتامین B12 باشد. به همین ترتیب، افرادی که کمبود ویتامین B12 دارند ممکن است در راه رفتن و حفظ تعادل دچار مشکل شوند.
11- اختلال در نعوظ
مردان مبتلا به کمبود ویتامین B12 ممکن است اختلال نعوظ را تجربه کنند که این علامت در نتیجه افزایش سطح هموسیستئین در بدن اتفاق می افتد.
12- اختلالات بینایی
کمبود ویتامین B12 ممکن است باعث اختلال در بینایی شود که این به احتمال زیاد ممکن است به دلیل آسیب به عصب بینایی اتفاق افتد.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند؟
احتمال ابتلا به کمبود ویتامین B12 در افرادی که یک یا چند مورد از موارد زیر را داشته باشند بیشتر است:
1- داشتن سن بالاتر از ۷۵ سال
همان طور که گفتیم، افراد مسن بیشتر در معرض ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند؛ زیرا بدن آن ها اغلب قادر به جذب کامل ویتامین B12 نیست.
2- داشتن اختلال در دستگاه گوارش
اختلالات گوارشی جذب ویتامین B12 را برای بدن دشوارتر می کند.
3- گیاه خوار بودن
ویتامین B12 به طور طبیعی فقط در منابع غذایی حیوانی مانند گوشت و لبنیات یافت می شود. به همین دلیل، افرادی که گیاه خوار هستند، اگر غذاهای غنی شده با ویتامین B12 را به اندازه کافی مصرف نکنند، بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 هستند.
4- مصرف برخی از داروها
برخی از داروها باعث کاهش سطح ویتامین B12 در بدن می شوند از جمله متفورمین، مهارکننده های پمپ پروتون، مسدودکننده های H2 و قرص های ضد بارداری
5- ابتلا به سندرم شوگرن
افراد مبتلا به سندرم شوگرن شش برابر بیشتر از دیگران در معرض کمبود ویتامین B12 قرار دارند.
6- مصرف بیش از حد الکل
مصرف بیش از حد الکل به سیستم گوارش آسیب می رساند و باعث کمبود ویتامین B12 می شود.
چگونه می توان از کمبود ویتامین B12 جلوگیری کرد؟
بیشتر افراد می توانند با مصرف خوراکی های حاوی ویتامین B12 از کمبود این ویتامین در بدن جلوگیری کنند.
خوراکی های حاوی ویتامین B12 عبارتند از:
۱- غذاهای غنی شده با ویتامین B12
غذاهای غنی شده غذاهایی هستند که ویتامین ها و مواد مغذی خاصی دارند که به طور طبیعی آن ها را ندارند. حال غذاهای غنی شده با ویتامین B12 شامل برخی از غلات صبحانه، مخمرهای مغذی، شیر گیاهی و نان های خاصی است. هنگام خرید این غذاها حتما برچسب مواد غذایی روی محصول را بررسی کنید تا ببینید آیا غذا با ویتامین B12 غنی شده است یا نه.
2- منابع غذایی حیوانی
گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، شیر و سایر محصولات لبنی همگی حاوی ویتامین B12 هستند.
۳- مکمل های غذایی ویتامین B12
بسیاری از مولتی ویتامین ها دارای ویتامین B12 هستند و مکمل هایی وجود دارند که فقط دارای ویتامین B12 هستند. می توانید از یک پزشک متخصص و یا یک داروساز بخواهید تا در انتخاب بهترین مکمل به شما کمک کنند.
4- عدم مصرف الکل
مصرف مکرر الکل به سیستم گوارش آسیب می رساند و جذب ویتامین B12 را برای بدن دشوار می کند.
5- مدیریت بهتر بیماری های گوارشی
همان طور که در ابتدای مطلب گفتیم، داشتن بیماری های زمینه ای می تواند باعث کمبود ویتامین B12 شود. به همین دلیل اگر بیماری گوارشی دارید حتما از دستورالعمل های پزشک متخصص خود پیروی کنید.
کمبود ویتامین B12 درمان نشده چه عوارضی دارد؟
اگر کمبود ویتامین B12 درمان نشود، می تواند عوارض جانبی جدی طولانی مدتی داشته باشد که بر سیستم عصبی و مغز تاثیر می گذارد. عوارض جانبی شدیدتر کمبود ویتامین B12 عبارتند از:
- نوروپاتی محیطی یا آسیب اعصاب محیطی
- آسیب نخاعی
- فلج شدن
- بی اختیاری مدفوع و ادرار
- اختلال نعوظ
- افسردگی
- پارانویا
- هذیان
- از دست دادن حافظه
تشخیص کمبود ویتامین B12
از آن جایی که علائم کمبود ویتامین B12 عمومی است و مختص کمبود ویتامین B12 نیست، اغلب تشخیص کمبود ویتامین B12 نادیده گرفته می شود و اشتباه تشخیص داده می شود.
بنابراین اگر هر یک از علائم ذکر شده را دارید مهم است که به پزشک متخصص مراجعه کنید. به ویژه اگر:
- رژیم غذایی محدودی دارید؛ مثلا گیاه خوار هستید.
- بالای ۶۰ سال هستید.
- باردار یا شیرده هستید.
- یک بیماری پزشکی دارید که سطح ویتامین B12 شما را کاهش می دهد.
- از داروهایی که ویتامین B12 را کاهش می دهند استفاده می کنید، مانند متفورمین.
پزشک متخصص علاوه بر پرسیدن علائم و معاینه فیزیکی، می تواند با آزمایش خون، کمبود ویتامین B12 را رد یا تایید کند.
درمان کمبود ویتامین B12
اگر پزشک متخصص، با توجه به علائم کمبود ویتامین B12 و آزمایش های مختلف، کمبود ویتامین B12 را برای شما تشخیص دهد، باید مناسب ترین درمان را هم به شما پیشنهاد کند. درمان بستگی به علت آن دارد؛ گاه ممکن است مجبور شوید فقط برای مدت کوتاهی دارو مصرف کنید، گاهی هم ممکن است مجبور باشید تا آخر عمر دارو مصرف کنید. با این حال پیشنهادات درمان این مشکل شامل موارد زیر است:
- تزریق ویتامین B12
- تجویز مکمل های خوراکی ویتامین B12
- برطرف کردن بیماری زمینه ای که باعث کمبود ویتامین B12 شده است.
دانش آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.
