بهترین راهنمای بازی در خانه با کودک
هنوز اهمیت بازی در خانه با کودک برای برخی از والدین واضح و روشن نیست. تمام کودکان عاشق بازی کردن، به‌ویژه با گروه هم‌سالان خود هستند. با این حال، گسترش زندگی شهری و سکونت در آپارتمان، تک فرزندی، کاهش روابط خانوادگی و حتی شیوع بیماری‌هایی مانند کویید 19 از ایجاد ارتباط بین کودکان با یکدیگر جلوگیری می‌کند.
بدین ترتیب داشتن برنامه‌ای برای بازی با کودک در خانه حیاتی است؛ زیرا کودک مهم‌ترین جنبه‌های زندگی، از جمله تعامل اجتماعی را از طریق بازی یاد می‌گیرد. در این مقاله علاوه بر بررسی اهمیت بازی، ایده‌هایی کاملاً ساده و ارزان برای بازی با کودکان در خانه به شما ارائه خواهیم کرد.
اهمیت بازی در خانه با کودک
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، بازی با کودک از جنبه‌های مختلفی اهمیت دارد. از طریق بازی، کودکان از نظر جسمی و عاطفی رشد می‌کنند، جهان‌بینی خودشان را شکل می‌دهند و یاد می‌گیرند چطور مسائل را پردازش کرده و آن‌ها را حل کنند. دکتر تیف جملی، متخصص اطفال می‌گوید:
بازی، روش یادگیری کودکان است.
همچنین یک مطالعه در سال 2012 تأیید کرد که بازی علاوه بر آسان‌تر کردن یادگیری کودکان، استرس آن‌ها را نیز کاهش می‌دهد. ماریا مندز، روان‌درمان‌گر کودک درباره اهمیت بازی کودکان می‌گوید:
بازی مهم است؛ زیرا پایه و اساس یادگیری، جستجوگری، حل مسئله و درک جهان را برای کودک فراهم می‌کند.
کودکان از طریق بازی، تقلید می‌کنند، مهارت‌های خود را تمرین می‌کنند و حتی در حل مسائل خلاقیت ایجاد می‌کنند. بدین ترتیب، بازی برای کودکان مزایایی دارد که عبارت‌اند از:
1. بازی و بهبود مهارت های شناختی
بازی به رشد مهارت تفکر انتقادی، تقویت حافظه و درک مفاهیم علت و معلول کمک می‌کند. کودک با بازی کردن می‌تواند جهان و روابط حاکم بر آن را در یک مقیاس کوچک‌تر تجربه کند؛ بنابراین تلاش می‌کند به کمک حواس پنجگانه و قدرت کنجکاوی، مفاهیم سخت و پیچیده را پردازش کند. همچنین مهارت‌هایی، مانند استدلال، پردازش اطلاعات شینداری و بصری، تخیل و خلاقیت نیز با بازی کردن تقویت می‌شوند.
2. بازی و بهبود مهارت های جسمی
بازی می‌تواند مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت کودکان را تقویت کند. به فعالیت با دست‌ها و انگشتان، مانند نقاشی کردن، کار با قیچی، نوشتن و نواختن موسیقی مهارت ظریف می‌گویند. همچنین انجام فعالیت‌هایی، مانند دویدن، راه رفتن و پریدن جزو مهارت‌های حرکتی درشت محسوب می‌شوند.
اگر به بازی کودکان دقت کنید، متوجه می‌شوید که آن‌ها به‌طور ناخودآگاه هم مهارت‌های ظریف و مهارت‌های درشت را تمرین می‌کنند. همچنین اگر والدین اطلاعات کافی درباره بازی‌های کودکان داشته باشند، می‌توانند به‌سرعت استعداد کودکان را نیز کشف کنند. برای مثال، دقت کنید که کودک شما به دویدن بیشتر علاقه دارد یا نخ کردن مهره‌ها؟
علاوه بر این، رفع نقاط ضعف جسمی کودکان در سنین پایین ساده‌تر هر زمان دیگری است.
3. بازی و بهبود مهارت های ارتباطی
بازی در توسعه مهارت‌های اجتماعی کودکان نیز نقش دارد؛ زیرا با بازی کردن، کودکان یاد می‌گیرند که چطور با دیگران ارتباط برقرار کنند. همچنین کودک از طریق بازی کردن، می‌تواند مفاهیمی، مانند قهر و آشتی، رعایت نوبت، قوانین، انتقاد، رقابت و غیره را درک کند. علاوه بر این، والدین می‌توانند با یک برنامه‌ریزی برای بازی کودکان خود، مهارت‌هایی، مانند سوال پرسیدن، گوش دادن فعالانه، پذیرش بازخورد و انتقاد، سازش با دیگران و ارتباطات غیرکلامی را در آن‌ها تقویت کنند.
4. بازی و بهبود مهارت های عاطفی
بازی کردن، مهارت‌های عاطفی کودکان را نیز تقویت می‌کند. به‌عنوان مثال، وقتی کودک در یک فعالیت گروهی باخت را تجربه می‌کند، می‌تواند احساساتی، مانند غم، عصبانیت، اندوه و حتی حسادت را درک و پردازش کند. علاوه بر این، بازی به بهبود اعتمادبه‌نفس و عزت نفس کودکان نیز کمک می‌کند.
همچنین بخوانید: چطور کودک شاد داشته باشیم؟
12 ایده برای بازی با کودک
زمانی که از بازی کردن در خانه صحبت می‌کنیم، ابداً منظور ما بازی‌های رایانه‌ای نیست. بنابراین اینکه شما یک گوشی هوشمند و تعدادی بازی در اختیار کودک قرار بدهید تا سرگرم باشد، نه‌تنها به رشد مهارت‌های او کمک نمی‌کند؛ بلکه باعث تأخیر در مهارت‌های زبانی او می‌شود.
منظور ما از بازی کردن با کودک این است که والدین برای فرزند خود وقت بگذارند و مهارت‌هایی را در خلال بازی به کودک آموزش دهند. از طرف دیگر، برخی والدین فکر می‌کنند باید اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت در اختیار کودکان قرار دهند؛ اما هدف این است که با ساده‌ترین وسایل بتوانیم مفاهیم مختلف را به کودکان منتقل کنیم.
علاوه بر این، زمانی که در اینترنت به‌دنبال ایده برای بازی هستید، احتمالاً به یک لیست بازی برمی‌خورید که سن کودکان در آن مشخص نشده است. انجام فعالیت‌هایی که متناسب سن کودک نیست، باعث می‌شود کودکان از بازی کردن لذت نبرده و شما احساس کنید فرزندتان علاقه‌ای به بازی کردن با شما ندارد.
برای حل این مشکل، ما بازی‌ها را بر اساس سن کودکان طبقه‌بندی کردیم تا شما بتوانید راحت‌تر بازی مناسب و موردعلاقه فرزندتان را پیدا کنید.
1. بازی با نوزادان (0 تا 18 ماهگی)
بازی با نوزادان ممکن است سخت به نظر برسد؛ اما اگر شما با مراحل رشد کودک از تولد تا 18 ماهگی آشنا باشید، بازی با نوزاد می‌تواند حتی لذت‌بخش نیز باشد. کودکان در این سن نمی‌توانند بنشینند، راه بروند، بایستند و یا صحبت کنند؛ بنابراین تقویت حواس پنجگانه و توانایی‌های کلامی آن‌ها می‌بایست در الویت والدین باشد. اگر کودک شما از 0 تا 18 ماهه است، می‌توانید با انجام بازی‌های زیر به تقویت مهارت‌های او بپردازید:
الف) کودک از 2 ماهگی فرآیند یادگیری زبان را آغاز می‌کند. برای تقویت این مهارت، کودک را روبه‌روی صورت خود قرار دهید و با کشیدن آواهای مختلف کودک را برای صحبت کردن آماده کنید. کودک از شنیدن صدای شما لذت می‌برد.
ب) کودک خود را در آغوش بگیرید و مقابل آینه بایستید. قسمت‌های مختلف بدن کودک را به او نشان دهید و در مورد آن‌ها صحبت کنید. برای مثال بگویید: «این کیه توی آینه، زبونت کو، دستتو تکون بده، چشماتو به هم بزن و غیره». این بازی باعث می‌شود کودک آگاهی بیشتری از بدن خود پیدا کند و متوجه شود که یک فرد مستقل از مادر است.
پ) برای افزایش مهارت‌های لامسه نوزاد می‌توانید پارچه‌هایی با جنس کتان، جین، ساتن، نمد و غیره را در اختیار فرزندتان قرار دهید. نوزاد با لمس این پارچه‌ها می‌تواند متوجه تفاوت سطوح شود. همچنین می‌توانید یک ظرف لوبیا را روبه‌روی کودک قرار دهید تا کودک محتوای ظرف را چنگ بزند. این بازی علاوه بر تقویت مهارت لامسه، مقدمه‌ای است برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف.
2. بازی با کودک نو پا (18 ماهگی تا 3 سالگی)
همانطور که کودک شما رشد می‌کند، گزینه‌های بازی نیز افزایش پیدا می‌کنند. در این سن کودکان کم‌کم تقلید کردن از دیگران را می‌آموزند و به یک هم‌بازی خوب تبدیل می‌شوند. بازی‌های زیر می‌توانند به رشد کودک نوپای شما کمک کنند.
الف) قایم باشک یکی از بازی‌های محبوب در این سن است. با پنهان شدن به کودک مهارت حل مسئله را آموزش می‌دهید. همچنین می‌توانید یک وسیله را در اختیار او قرار داده و بگویید که آن را در اتاق دیگری پنهان کند. سپس با کودک به‌دنبال وسیله پنهان شده بگردید. این بازی می‌تواند به تقویت حافظه کودک نیز کمک کند.
ب) بازی با رنگ، خمیر، آب و ماسه
پ) یک کودک نوپا در حال کسب مهارت‌های حرکتی درشت است و والدین باید این مهارت‌ها را تقویت کنند. یکی از بازی‌هایی که در خانه می‌توانید انجام دهید این است که تعدادی مانع (بالش، ظرف، کتاب و غیره) را پشت سر هم قرار دهید. سپس از کودک بخواهید از روی موانع رد شود یا زیگزاگی حرکت کند.
3. بازی با پیش دبستانی ها (3 تا 5 سالگی)
کودکان پیش‌دبستانی کاملاً مستقل بوده و به‌خوبی می‌توانند اتفاقات را درک کنند. به همین دلیل، بازی‌های کودکان در این سن بیشتر ساختارمند و بر پایه خودمحوری است. خودمحوی و استقلال کودکان، اغلب از طرف والدین به لجبازی تعبیر می‌شود؛ اما باید بپذیرید که فرزندتان بزرگ شده است. در این سن بهتر است کودکان را به اجتماعی شدن و پیدا کردن دوستان جدید تشویق کنید. از بازی‌های مفید برای این دوره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) ساختن کاردستی با وسایل دور ریختنی
ب) پازل و لوگو از بهترین بازی‌هایی است که می‌توانید در خانه با کودک خود انجام دهید. همچنین پازل‌ها می‌توانند همزمان مهارت‌های شناختی، حرکتی و عاطفی را تقویت کنند. از پازل‌های بسیار ساده شروع کنید و کم‌کم درجه سختی آن‌ها را افزایش دهید تا به بهبود حافظه و حل مسئله کودکان نیز کمک کنید.
پ) اجرا کردن نمایش با کودک برای تقویت مهارت‌های عاطفی
4. بازی با کودکان مدرسه ای (6 سالگی به بعد)
کودکان در این سن بیشتر وقت خود را در مدرسه می‌گذرانند و متمرکز بر فعالیت‌های مدرسه و ارتباطات دوستانه خود هستند؛ با این حال هنوز بازی برای رشد مهارت‌های آن‌ها ضروری است. در این دوره بهتر است بازی‌هایی انجام دهید که به تقویت مهارت شناختی کمک می‌کنند. برخی از بازی‌های مفید برای این کودکان عبارت‌اند از:
- شطرنج یا سایر بازی‌های فکری
- بازی برای تقویت مهارت‌های درسی آن‌ها، مانند جمله‌سازی، نقاشی با چشمان بسته، بازی کلمه ممنوعه، بازی با اعداد و غیره.
- بازی‌های رایانه‌ای فکری با نظارت والدین.
جمع‌بندی
بازی به کودکان کمک می‌کند تا به افراد قوی، سالم و مستقل تبدیل شوند. تحقیقات نشان می‌دهند، کودکانی که از بازی با والدین و هم‌سالان خود محروم هستند، بیشتر از سایر کودکان دچار مشکل در توجه، یادگیری و رفتار می‌شوند. همچنین فقدان بازی، رشد اجتماعی و عاطفی را در کودک کاهش و استرس او را افزایش می‌دهد. بازی در خانه با کودک می‌تواند یک فرصت منحربه‌فرد برای والدینی باشد که دوست دارد مهارت‌های فرزند خود را تقویت کنند و آداب زندگی را به او آموزش دهند.
در این مقاله ایده‌هایی برای بازی با نوزادان، کودکان نوپا، کودکان پیش‌دبستانی و کودکان در سن مدرسه ارائه کردیم. شما در خانه چه بازی‌هایی با فرزندان خود انجام می‌دهید؟
دانش‌آموخته روان‌شناسی هستم؛ اما در یکی از کلاس‌های واقعیت‌درمانی به این بینش رسیدم که «روان‌پزشکی» ایکیگای گمشده زندگی من است. در حال حاضر، بیشتر به «ویلیام گلاسر» درونم پروبال می‌دهم، درباره علوم‌پزشکی می‌خوانم، می‌نویسم و با شما به اشتراک می‌گذارم.
