علائم رفلاکس معده چیست و چه خطراتی دارد؟
بسیاری از افراد هر از گاهی رفلاکس معده را تجربه می کنند. هنگامی که رفلاکس معده در طول زمان به طور مکرر اتفاق افتد، به آن بیماری رفلاکس معده می گویند. بیماری رفلاکس معده زمانی است که اسید معده به طور مکرر به مری (لوله ای که دهان و معده را به هم متصل می کند) برمی گردد. این وضعیت پوشش مری را تحریک می کند و با علائم دیگری همراه هست که در این مطلب تمام علائم رفلاکس معده، علل، عوامل خطر و درمان آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
اکثر مردم برای مدیریت این بیماری سبک زندگی خود را تغییر می دهند، دارو مصرف می کنند و در موارد نادر برخی از افراد ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.
علائم رفلاکس معده
علامت اصلی رفلاکس معده، بازگشت اسید معده به مری است که باعث احساس سوزش در قفسه سینه می شود؛ این احساس به عنوان سوزش سر دل شناخته شده است. رایج ترین علائم رفلاکس معده عبارتند از:
- احساس سوزش در قفسه سینه و یا سوزش سر دل که معمولا بعد از غذا خوردن، شب و یا هنگام دراز کشیدن بدتر می شود.
- بازگشت غذا یا مایع ترش به گلو
- درد بالای شکم یا قفسه سینه
- مشکل در بلع و یا دیسفاژی
- درد هنگام بلع
- احساس گیر کردن غذا در گلو
- حالت تهوع و استفراغ
- گلودرد و گرفتگی صدا
- بوی بد دهان
- ساییدگی مینای دندان
افرادی که اغلب شب ها رفلاکس معده را تجربه می کنند، احتمالا موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- سرفه مداوم
- التهاب تارهای صوتی و یا لارنژیت
- ابتلا به آسم و یا بدتر شدن آسمی که از قبل داشتیم.
- مشکلات خواب
گلودرد عصبی، یکی از علائم رفلاکس معده
همان طور که همه می دانیم، اضطراب می تواند باعث علائم فیزیکی زیادی از جمله گلودرد شود. وقتی احساس اضطراب می کنیم، اسید اضافی در معده تولید می شود و در صورتی که فرد به رفلاکس معده مبتلا باشد، این اسید به گلو برمیگردد، بافت های ظریف آن را تحریک می کند و باعث ایجاد گلودرد عصبی می شود. در نتیجه مضطرب شدن و رفلاکس معده، گلودرد عصبی را تشدید می کند.
همچنین بخوانید: درباره گلو درد عصبی چه می دانید؟
رفلاکس معده در نوزادان
طبیعی است که نوزادان غذا را تف کنند و گاهش اوقات استفراغ کنند اما اگر یک کودک به طور مکرر این کار را بکند، احتمالا به رفلاکس معده مبتلاست. سایر علائم رفلاکس معده در نوزادان عبارت است از:
- استفراغ مکرر
- گریه زیاد
- عدم تمایل به شیر خوردن
- کاهش وزن یا رشد ضعیف
- تحریک پذیری نوزاد در حین شیر خوردن و یا بعد از آن
- قوس دار شدن کمرشان در حین و یا بعد از شیر خوردن
- مشکل در بلع
- مشکلات تنفسی
- احساس مزه ترش اسید به طور مکرر، مخصوصا هنگام دراز کشیدن
- گرفتگی صدا
- سرفه مکرر
- احساس خفگی که کودک را از خواب بیدار می کند
- بوی بد دهان
- مشکل در خوابیدن بعد از غذا خوردن
اگر فکر می کنید که کودکتان به رفلاکس معده مبتلاست، حتما به پزشک کودک مراجعه کنید.
علل رفلاکس معده
رفلاکس معده ناشی از بازگشت مکرر اسید و یا محتوای غیراسیدی از معده به مری است. یک عضله حلقه مانند به نام اسفنکتر تحتانی مری در انتهای مری وجود دارد؛ این عضله هنگام قورت دادن غذا شل می شود تا غذا و مایعات بتوانند وارد معده شوند و سپس بسته می شود تا محتویات معده به مری برنگردد.
اگر اسفنکتر به طور طبیعی عمل نکند، یعنی به درستی سفت و یا بسته نشود و عضلات آن ضعیف باشد، اسید معده به مری برمی گردد و این بازگشت مکرر اسید، پوشش مری را تحریک می کند و باعث التهاب آن می شود.
همچنین بخوانید: معرفی اجزای دستگاه گوارش و عملکرد آن ها
سایر علل احتمالی شامل موارد زیر است:
1- فتق هیاتال
فتق هیاتال یعنی زمانی که بخشی از معده در بالای دیافراگم، به سمت قفسه سینه جا به جا شود. اگر دیافراگم آسیب ببیند، اسفنکتر تحتانی مری دیگر نمی تواند کار خود را به درستی انجام دهد.
2- خوردن مکرر وعده های غذایی حجیم
این وضعیت باعث اتساع قسمت فوقانی معده می شود؛ این اتساع فشار کافی بر روی اسفنکتر تحتانی مری وارد نمی کند و باعث می شود که اسفنکتر به درستی بسته نشود.
3- دراز کشیدن بعد از خوردن غذا
دراز کشیدن بلافاصله بعد از خوردن غذا، فشار کافی روی اسفنکتر تحتانی مری وارد نمی کند و باعث می شود به درستی کار نکند.
عوامل خطر
افرادی که شرایط زیر را دارند، به احتمال بیشتری در معرض ابتلا به رفلاکس معده هستند:
- چاقی
- فتق هیاتال
- بارداری
- اختلالات بافت همبند، مانند اسکلرودرمی
- گاستروپارزی یا فلج معده
علاوه بر این، عواملی وجود دارد که رفلاکس معده را تشدید می کنند:
- اضطراب
- آسم
- سندرم روده تحریک پذیر
- سیگار کشیدن
- خوردن وعده های غذایی حجیم یا غذا خوردن در اواخر شب
- خوردن غذاهایی که این وضعیت را تحریک می کند مانند غذاهای چرب یا سرخ شده
- دراز کشیدن و خوابیدن، بلافاصله بعد از غذا خوردن
- برخی از نوشیدنی ها مانند نوشابه، الکل، قهوه
- مصرف برخی از داروها از جمله داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین یا ایبوپروفن
عوارض رفلاکس معده
اگر رفلاکس معده درمان نشود، با گذشت زمان ممکن است باعث ایجاد موارد زیر شود:
1- مشکلات دندانی
در نتیجه رفلاکس معده، برخی از افراد ممکن است دچار مشکلات دندانی شوند مانند فرسایش مینای دندان، بیماری لثه و…
2- التهاب بافت مری یا ازوفاژیت
اسید معده می تواند به مرور زمان بافت مری را تجزیه کند و باعث التهاب، خونریزی و گاهی اوقات زخم شود. ازوفاژیت اغلب با درد همراه است و بلع را دشوار می کند.
3- باریک شدن مری یا تنگی مری
آسیب اسید معده به قسمت تحتانی مری باعث ایجاد بافت اسکار می شود. بافت اسکار مسیر عبور غذا را باریک می کند و منجر به ایجاد مشکلاتی در بلع می شود.
4- مری بارت
آسیب ناشی از اسید معده همچنین می تواند باعث ایجاد تغییرات دائمی در پوشش مری شود که این تغییرات با افزایش خطر ابتلا به سرطان مری همراه است.
5- سرطان مری
برخی از افراد مبتلا به مری بارت، دچار سرطان مری می شوند.
تشخیص رفلاکس معده
برای تشخیص بیماری رفلاکس معده باید به متخصص گوارش مراجعه شود. متخصص گوارش در ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد و در مورد علائمی که بیماران دارند از او سوالاتی می پرسد و برای تشخیص دقیق تر، آزمایش های زیر را از افراد می گیرد:
۱- پروب pH 24 ساعته سرپایی
لوله کوچکی از طریق بینی به مری فرستاده می شود تا میزان اسید مری را اندازه گیری کند.
2- ازوفاگرام
با استفاده از باریم و اشعه ایکس، دستگاه گوارش فوقانی بررسی می شود.
3- آندوسکوپی فوقانی
دوربین کوچکی در انتهای یک لوله بلند و انعطاف پذیر قرار دارد که با وارد کردن آن لوله به مری، مری را بررسی می کند و در صورت نیاز، نمونه از بافت می گیرد.
4- مانومتری مری
لوله ای انعطاف پذیر از طریق بینی به مری منتقل می شود تا قدرت عضلات مری را اندازه گیری کند.
5- پایش مری
لوله نازکی در مری قرار داده می شود و با اندازه گیری سطح اسید، مشخص می کند که فرد به بیماری رفلاکس معده مبتلاست یا نه.
درمان رفلاکس معده
برای مدیریت و تسکین علائم رفلاکس معده، پزشک متخصص داروهایی را برای افراد مبتلا تجویز می کند و به آن ها توصیه می کند تغییراتی در سبک زندگی شان ایجاد کنند.
1- داروها
پزشکان اغلب داروهای بدون نسخه مانند آنتی اسیدها، مسدود کننده های گیرنده H2، مهارکننده های پمپ پروتون را پیشنهاد می کنند. در نظر داشته باشید که همه این داروها عوارض جانبی دارند، بنابراین حتما با پزشک خود درباره این که کدام گزینه برای شما مناسب تر است، مشورت کنید.
2- تغییرات سبک زندگی
تغییراتی که پزشکان توصیه می کنند تا افراد در سبک زندگی شان ایجاد کنند، به شرح زیر است:
- حفظ وزن متعادل
- ترک سیگار
- اجتناب از وعده های غذایی سنگین و مضر
- پرهیز از دراز کشیدن تا چند ساعت بعد از غذا خوردن
- بالاتر قرار دادن سر هنگام خوابیدن
3- جراحی
در بیشتر موارد، مصرف دارو و تغییر سبک زندگی، علائم رفلاکس معده را از بین می برد اما در موارد نادری، به عنوان مثال اگر تغییر سبک زندگی و مصرف داروها اثر نکند و یا عوارض رفلاکس معده اتفاق افتد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. برای درمان رفلاکس معده انواع مختلفی از جراحی وجود دارد که عبارت است از:
- فوندوپلیکاسیون: در این جراحی قسمت بالای معده در اطراف مری دوخته می شود.
- جراحی چاقی: این جراحی زمانی انجام می شود که اضافه وزن، علائم رفلاکس معده را تشدید کند.
راهکارهای مضر خانگی برای رفلاکس معده
برخی از افراد ترجیح می دهند مشکل رفلاکس معده خود را با راهکارهای خانگی برطرف کنند. راهکارهای خانگی تنها می توانند علائم رفلاکس معده را تا حدودی کاهش دهند؛ افراد باید در نظر داشته باشند که اگر پزشک متخصص بیماری رفلاکس معده را برای آن ها تشخیص داده است، احتمالا با یک مشکل مزمن سروکار دارند که به تنهایی با تغییرات سبک زندگی، راهکارهای خانگی و… برطرف نمی شود و حتما به مداخله پزشکی نیاز دارند. در این بین، متاسفانه راهکارهای خانگی رایجی وجود دارد که بیشتر از این که مفید باشند، ضرر دارند؛ این راهکارها عبارتند از:
1- نوشیدن محلول جوش شیرین و آب
از آن جایی که جوش شیرین قلیایی است، این توانایی را دارد که اسیدیته را خنثی کند؛ بنابراین مصرف کم آن بی خطر است اما جوش شیرین همچنین سرشار از سدیم است و مصرف بیش از حد آن عوارض جانبی دارد.
2- خوردن آدامس
به دلیل این که بزاق کمی قلیایی است، افراد فکر می کنند با جویدن آدامس پس از غذا خوردن، می توانند بزاق را تحریک و به دنبال آن اسیدیته در دهان و گلو را خنثی کنند.
3- مصرف زنجبیل
زنجبیل یک درمان خانگی رایج برای مشکلاتی مانند حالت تهوع و رفلاکس معده است، در حالی که بسیاری از مطالعات نشان داده اند سوزش سر دل، به دلیل مصرف بیش از حد زنجبیل است.
4- مصرف شیر
شیر به دلیل قلیایی بودن، یکی دیگر از راهکارهای خانگی است که اغلب برای کاهش علائم سوزش سر دل مورد استفاده قرار می گیرد. اگر چه مصرف شیر در ابتدا علائم را کاهش می دهد، اما پس از هضم شیر، چربی و پروتئین موجود در آن علائم سوزش سر دل را بدتر می کند. با این همه، این افراد شاید بتوانند شیر کم چرب را بهتر تحمل کنند.
غذاهای محرک رفلاکس معده
افراد مبتلا به رفلاکس معده احتمالا پس از مدتی متوجه می شوند که چه غذاها و نوشیدنی هایی علائم آن ها را تشدید می کند. با این حال، برخی از مواد غذایی بیشتر به عنوان محرک علائم رفلاکس معده شناخته شده اند. این مواد غذایی عبارتند از:
- غذاهای پرچرب
- غذاهای سرخ شده
- فست فودها
- مرکبات و آب میوه ها
- گوجه فرنگی و سس گوجه فرنگی
- پیاز
- نعناع
- قهوه
- نوشابه
دانش آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.
