بیماری های دستگاه تناسلی مردان
سرطان بیضه، سرطان آلت تناسلی، فیموز، پیچ‌خوردگی بیضه و اختلال در نعوظ از جمله بیماری های دستگاه تناسلی مردان هستند. برخی از این بیماریها مانند سرطان بیضه یک تهدید برای زندگی فرد به شمار رفته و برخی بیماریها مانند اختلال نعوظ می‌توانند کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر خود قرار دهند. بدین ترتیب، شناسایی به‌موقع این بیماریها و آشنایی با راه‌های درمان آن‌ها اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله به معرفی اختلالات دستگاه تناسلی مردان و علائم هر بیماری خواهیم پرداخت.
آناتومی دستگاه تناسلی مردان
به‌طور کلی دستگاه تناسلی مردان وظیفه تولید اسپرم و خارج کردن ادرار از بدن را برعهده دارد. این دستگاه از یک آلت تناسلی و دو غده گرد به‌نامِ بیضه تشکیل شده است. بیضه‌ها در یک کیسه که به کیسه بیضه معروف است، قرار گرفته‌اند و اسپرم در آن‌ها تولید می‌شود. آلت تناسلی نیز از یک مجرای ادرار ساخته شده و دو لوله در دو طرف این مجرای قرار گرفته است. اسپرم و ادرار از این مجرای خارج می‌شوند.
دو لوله اطراف مجرای نیز با خون پر شده و باعث نعوظ آلت تناسلی می‌شوند. اسپرم از مجرای دِفِران (وابَران) وارد مجرای ادرار شده و آنجا با مایع پروستات مخلوط شده و مایع مِنی را تشکیل می‌دهند. مایع پروستات یک مایع شیری و حاوی کلسیم، فسفات و نوعی آنزیم لَخته‌کننده بوده که از غده پروستات ترشح می‌شود. هرگونه اختلال در هر یک از قسمت‌های این دستگاه، منجر به ایجاد یک بیماری خواهد شد که در ادامه می‌توانید با آن‌ها آشنا شوید.
بیماری های دستگاه تناسلی مردان
1- سرطان بیضه
در این بیماری، همان‌طور که از نام آن پیداست، سرطان، بیضه‌های فرد را درگیر می‌کند. سرطان بیضه یک بیماری نادر است؛ اما شایع‌ترین سرطان بین مردان جوانِ 15 تا 49 سال محسوب می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند از سال 1970 تا 2023، میزان ابتلا به این سرطان تقریباً 2 برابر شده است؛ اما عوامل ایجادکننده آن هنوز ناشناخته هستند. سرطان بیضه حتی در مراحل پیشرفته بیماری نیز قابل درمان است؛ اما تشخیص زودهنگام آن می‌تواند طول درمان را کاهش دهد. علائم این سرطان عبارت‌اند از:
- ایجاد توده (به‌اندازه یک نخود یا کمی بزرگتر) یا تورم بدون درد، در یکی از بیضه‌ها
- احساس سنگینی در کیسه بیضه
- احساس درد در بیضه یا کیسه بیضه بدون هیچ دلیل خاصی.
دقت داشته باشید که ممکن است این علائم به‌دلیل عفونت دستگاه تناسلی ایجاد شده باشند؛ بنابراین در صورت داشتن این علائم فوراً به پزشک مراجعه کنید. پس از مراجعه به پزشک، بیضه‌های فرد معاینه خواهند شد. برای تشخیص بهتر نیز از ابزارهای پیشرفته‌تر، مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن و MRI استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و جراحی ارکیدکتومی (برداشتن بیضه) از جمله درمان‌های رایج برای سرطان بیضه هستند. اینکه چه نوع درمانی برای شخص مؤثر است به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن بستگی دارد.
2- سرطان آلت تناسلی
میزان شیوع سرطان آلت تناسلی پایین بوده و از هر 100000 مرد، یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود؛ اما متأسفانه این نوع سرطان، اغلب بدخیم تشخیص داده می‌شود. در این بیماری، تومورها معمولاً در انتهای آلت تناسلی یا روی پوست ختنه‌گاه ظاهر می‌شوند. تولید باکتری اسمگما (ماده‌ای شبیه به پنیر) زیر پوست ختنه‌گاه، روابط جنسی محافظت نشده و مصرف دخانیات از عوامل ایجاد این سرطان هستند. علائم سرطان آلت تناسلی عبارت‌اند از:
- ایجاد زخم‌های شبیه به جوش و بدون درد در انتهای آلت تناسلی یا روی پوست ختنه‌گاه
- ایجاد زگیل روی آلت تناسلی
- تورم غدد لنفاوی در کشاله ران یا شکم
- خون‌ریزی آلت تناسلی هنگام ادرار
- ادرار دردناک یا سخت.
پزشک برای تشخیص این بیماری از ابزارهای سی‌تی اسکن یا تصویربرداری مغناطیسی (MRI) استفاده می‌کند. همچنین ممکن است یک قطعه از بافت آلت تناسلی را برداشته و آن را آزمایش کنند که به این روش، آزمایش بیوپسی می‌گویند. برای درمان این سرطان از روش‌های مختلفی، مانند شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و انواع جراحی (میکروسرجری یا پنکتومی) استفاده می‌شود.
3- ناباروری در مردان
اگر فرد مذکری حداقل یک‌سال رابطه جنسی محافظت نشده با شریک خود داشته باشد؛ اما همچنان شریک وی حامله نشده است، می‌توان گفت این زوج مشکل ناباروری دارند. مطالعات نشان داده‌اند که از هر 12 مرد، یک نفر دچار مشکلات ناباروری است. دلیل اصلی ناباروری مردان، تولید نکردن اسپرم سالم و کافی است. دلایل این اختلال عبارت‌اند از:
- التهاب یک یا هر دو بیضه
- عفونت‌های مقاربتی و آسیب وارد شدن به لوله‌های ذخیره اسپرم
- واریکوسل
- مصرف دارو برای درمان سرطان
- مشکلات انزال
- دیابت.
برای تشخیص این اختلال پزشک پس از معاینه فیزیکی فرد و تاریخچه درمانی او ممکن است معاینات زیر را تجویز کند:
- تجزیه و تحلیل مایع منی برای بررسی غلظت اسپرم، تَحرُک، شکل و حجم آن
- آزمایشات خون و ژنتیک
- بیوپسی بیضه.
همچنین بخوانید: 8 دلیل ناباروری در مردان
خوشبختانه امروز درمان‌های مختلفی برای درمان اختلال ناباروری، از جمله هورمون درمانی، رفع انسداد لوله‌های بیضه، تجویز دارو و تکنیک‌های کمک به لقاح ابداع شده است.
4- پیچ خوردگی بیضه
هر ساله از بین 4000 مرد زیر 25 سال، 1 نفر پیچ‌خوردگی بیضه را تجربه می‌کند. این اتفاق به‌دلیل چرخش بیضه‌ها در کیسه بیضه اتفاق افتاده و در نهایت باعث تورم و قطع خون‌رسانی به بیضه می‌شود. پیچ‌خوردگی بیضه بسیار خطرناک بوده و ممکن است باعث نقص عضو شود؛ بنابراین تشخیص زودهنگام آن بسیار مهم و حیاتی است. علائم این اختلال عبارت‌اند از:
- درد ناگهانی در کیسه بیضه
- در شدید و مدام یکی از بیضه‌ها
- تورم کیسه بیضه
- بالا قرار گرفتن یک بیضه نسبت به بیضه دیگر
- درد در شکم
- حالت تهوع و استفراغ.
در صورتی که علائم بالا را تجربه می‌کنید، می‌بایست سریعاً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با معاینه کیسه بیضه، بیضه‌ها، شکم و کشاله ران می‌تواند این اختلال را تشخیص دهد. علاوه بر این، برای اطمینان ممکن است از سونگرافی، آزمایش ادرار و خون نیز استفاده کند.
درمان این اختلال به شدتِ آسیب وارد شده به بیضه، بستگی دارد. اگر آسیب جدی به بیضه وارد نشده باشد، پزشک با ترمیم بافت بیضه، آن را درمان خواهد کرد. اگر به بافت بیضه آسیب شدیدی وارد شده باشد، بیضه با حراجی ارکیدکتومی برداشته می‌شود.
5- اختلال در نعوظ
اختلال نعوظ که به ناتوانی جنسی نیز معروف است به وضعیتی گفته می‌شود که فرد نمی‌تواند نعوظ کافی برای فعالیت‌های جنسی داشته باشد. این اختلال در بین مردان بسیار شایع بوده و از هر 10 مرد، 1 نفر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی، از جمله افسردگی، استرس شدید و مشکلات فیزیکی به وجود بیاید.
برای تشخیص این اختلال، آزمایش‌های مختلفی از جمله معاینه فیزیکی دستگاه تناسلی، میزان رفلکس اندام تناسلی، بررسی سلامت عمومی فرد و اندازه‌گیری جریان خون آلت تناسلی انجام می‌شود. برخی از روش‌های درمانی این اختلال عبارت‌اند از:
- مصرف دارو
- تزریق دارو به آلت تناسلی
- استفاده از دستگاه وکیوم
- روان‌درمانی
- پروتز آلت تناسلی.
6- فیموز (مشکلات پوست ختنه گاه)
یکی از شایع‌ترین بیماری های دستگاه تناسلی مردان، فیموز است. وقتی پسرها تازه متولد می‌شوند، پوست ختنه‌گاه آن‌ها سفت است؛ اما با گذشت زمان و به‌تدریج، پوست این ناحیه شل می‌شود. شل شدن پوست این ناحیه کاملاً طبیعی بوده و فیموز زمانی اتفاق می‌افتد که پوست ختنه‌گاه سفت باقی می‌ماند. در این حالت فرد نمی‌تواند پوست ختنه‌گاه را از روی سر آلت تناسلی عقب بکشد.
ادامه پیدا کردن این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد انواع عفونت، نعوظ دردناک، زخم شدن آلت تناسلی و ابتلا به بیماری «بالانیت زروتیکا اوبلیترانس» شود. در بیماری بالانیت زروتیکا، پوست ختنه‌گاه به آلت تناسلی می‌چسبد و مشکلات خاصی را برای فرد ایجاد می‌کند. به‌دلیل وجود فرهنگ «ختنه‌سوران» در ایران، میزان شیوع و بروز بیماری فیموز کمتر از کشورهای غربی است.
بیماری های دستگاه تناسلی مردان با شیوع کمتر
بیماری‌هایی که در تیترهای بالا معرفی کردیم، نرخ شیوع بیشتری در جهان دارند. اختلالات دستگاه تناسلی با شیوع کمتر، عبارت‌اند از:
- وازکتومی: وازکتومی در اصل یک بیماری نیست؛ بلکه یک نوع جراحی برای پیشگیری از بارداری است. در این جراحی لوله‌های دفران بریده می‌شوند تا اسپرم از بیضه‌ها به پروستات نرسد.
- پریاپیسم: این اختلال مربوط به نعوظ مداوم است که می‌تواند حداقل 4 ساعت ادامه داشته باشد. در صورت که این اختلال درمان نشود، ممکن است آسیب دائمی به اندام تناسلی وارد شود.
- بیماری پیرونی: در اختلال کجی آلت، به‌واسطه وارد شدن ضربه به آلت تناسلی، یک توده سخت یا بافت اسکار در آلت تناسلی به وجود می‌آید.
- خون در منی: هماتوسپرمی به وضعیتی گفته می‌شود که پس از انزال می‌توان مقداری خون در منی مشاهده کرد.
- واریکوسل: در این وضعیت خون در سیاه‌رگ واریکوسل جمع شده و و این سیاه‌رگ متورم می‌شود.
- هیدروسل: هیدروسل به وضعیتی گفته می‌شود که مایعات ترشح شده از پوشش‌های بیضه در اطراف آن تجمع می‌کنند. این اختلال یکی از علل سرطان بیضه است.
سوالات متداول بیماری های دستگاه تناسلی مردان
آیا یک مرد می تواند بدون سیستم تولید مثل زندگی کند؟
با اینکه مردان بدون برخی از اندام‌های کلیدیِ تولیدمثل نمی‌توانند بچه‌دار شوند؛ اما بدون این اندام‌ها می‌توانند به‌خوبی زندگی کنند و عمر طولانی داشته باشند. اگر به‌دلایلی مجبور به تخلیه بیضه‌های خود هستید، پیشنهاد می‌شود قبل از جراحی، اسپرم‌های خود را ذخیره کنید.
مردان برای درمان مشکلات دستگاه تناسلی خود باید به چه پزشکی مراجعه کنند؟
پزشکانی که در حیطه باروری مردان، تشخیص و درمان اختلالات جنسی مردانه و مشکلات اندام‌های تناسلی تخصص دارند، اورولوژیست نامیده می‌شوند. اگر مشکلی در سلامت جنسی یا تولیدمثل خود دارید، می‌توانید به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
جمع‌بندی
همان‌طور که در این مقاله مطالعه کردید، بیماری های دستگاه تناسلی مردان طیف گسترده‌ای داشته و شامل انواع سرطان، پیچ‌خوردگی بیضه و حتی ناباروری می‌شوند. تشخیص زودهنگام این اختلالات می‌تواند به روند درمان و بهبود فرد کمک کند. «وی‌سلامت» به آقایان پیشنهاد می‌کند که:
- هرگونه تغییر در اندام تناسلی خود را جدی بگیرید
- از روابط پرخطر بپرهیزید
- بهداشت فردی را رعایت کنید
- از مراجعه به پزشک و به‌ویژه متخصص اورولوژی خجالت نکشید.
دانش‌آموخته روان‌شناسی هستم؛ اما در یکی از کلاس‌های واقعیت‌درمانی به این بینش رسیدم که «روان‌پزشکی» ایکیگای گمشده زندگی من است. در حال حاضر، بیشتر به «ویلیام گلاسر» درونم پروبال می‌دهم، درباره علوم‌پزشکی می‌خوانم، می‌نویسم و با شما به اشتراک می‌گذارم.
