علائم کیست تخمدان ، زنگ خطری برای خانم ها
علائم کیست تخمدان به عنوان توده ای که روی (یا داخل) تخمدان ها ایجاد می شود؛ تنها در مواردی اندک نگران کننده و خطرساز است. کیست تخمدان کیسه ای پر از مایع است که معمولا در دوران قاعدگی یا به علت تغییرات هورمونی در بدن زنان روی تخمدان ها (چپ یا راست) ایجاد می شود. بسیاری از انواع کیست های تخمدان به فاصله چند هفته تا چند ماه خود به خود از بین می روند و نیازی به انجام جراحی یا عمل برای برداشتن آن ها نیست.
کیست ها در ظاهر علائم شایع یا قابل توجهی ندارند اما در صورتی که ته نشین نشوند یا از بین نروند می توانند نگران کننده باشند. انجام آزمایشات مهمی از جمله معاینه لگن باعث کاهش احتمال ایجاد کیست های تخمدان می شود. در ادامه به بررسی اجمالی علائم، علت، راهکارهای تشخیص و درمان کیست تخمدان می پردازیم. همچنین با انواع کیست های تخمدان آشنا می شویم.
علائم کیست تخمدان؛ چه چیزی باعث ایجاد کیست تخمدان می شود؟
شایع ترین علائم کیست تخمدان مربوط به کیست عملکردی است، اما هر یک از دیگر انواع کیست ها با توجه به نوع خود، دلایل و علائم متفاوتی دارند. اما به طور کلی مهم ترین علت ایجاد کیست ها تخمک گذاری است.
از دیگر دلایل شایعی که باعث ایجاد کیست می شوند، می توان به تولید مثل غیر طبیعی سلولی (تولید مثل سلول های غیر طبیعی) اشاره کرد. نتیجه این اتفاق ایجاد کیست هایی است که سیستادنوما و درموئید نامیده می شوند. از دیگر دلایل مهم ایجاد کیست می توان به 2 مورد اشاره کرد.
1- آندومتریوز یا نابه‌جایی آستر رحم حالتی است که در آن به ویژه در صورت پیشرفته بودن، احتمال ایجاد کیست تخمدان وجود دارد.
2- وجود مشکلاتی نظر بیماری التهابی لگن PID یا عفوت های لگنی (از نوع شدید) احتمال ایجاد کیست تخمدان را افزایش می دهد.
کیست تخمدان چیست؟
تخمدان یکی از بخش های دستگاه تناسلی زنان است که شکلی بیضی مانند دارد و از دو اندام کوچک تشکیل شده است. این بخش وظیفه تولید هورمون هایی نظیر پروژسترون و استروژن را برعهده دارد.
تخمدان ها در دو سمت رحم قرار گرفته اند و در برخی موارد کیستی روی یکی از آن ها (کیسه مایعی) ایجاد می شود. در موارد بسیار نادری کیست ها به درمان یا جراحی نیاز دارند، اما در اکثر موارد نه تنها خود به خود از بین می روند، بلکه هیچ دردی را برای فرد ایجاد نمی کنند.
کیست ها ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند و انواع مختلفی داشته باشند. اندازه کیست ها متفاوت است، برخی از کیست ها بیشتر 4 سانتی متر و برخی دیگر حدود 10 سانتی متر هستند. زنان باردار بیشتر از سایر گروه ها در معرض ایجاد کیست تخمدان قرار دارند. احتمال ایجاد کیست در دوران یائسگی و در دوران بلوغ (دختران) بسیار کم است.
همچنین بخوانید: شایع ترین علائم سرطان تخمدان
راه های پیشگیری از تشدید علائم کیست تخمدان
پاسخ به این سوال که آیا می توان از ایجاد یا تشدید علائم کیست تخمدان پیشگیری کرد، مثبت است. بر اساس مطالعات انجام شده مصرف قرص های ضد بارداری که حاوی هورمون های خاصی هستند، باعث جلوگیری از تخمک گذاری به عنوان اصلی ترین علت ایجاد کیست تخمدان می شود.
با توجه به بی خطر بودن کیست ها، تلاش برای پیشگیری از آن الزامی نیست. افرادی که دچار مشکلات هورمونی هستند، باید با پزشک خود درباره استفاده از داروهای حاوی هورمون مشورت کنند. مصرف آنتی بیوتیک برای مبتلایان به بیماری ها و عفونت های خاص لگن نیز (با تجویز پزشک) توصیه می شود.
بررسی علائم کیست تخمدان در زنان
بزرگ شدن کیست باعث بروز نشانه ها و علائم کیست تخمدان می شود. بیش از 90 درصد کیست ها خوش خیم و کمتر از 5 درصد آن ها جزو کیست بدخیم محسوب می شوند.
علائم کیست بیشتر از هر گروهی در زنانی که دوران قبل از یائسگی خود را سپری می کنند، دیده می شود. با دیده شدن علائم کیست بهترین روش برای تشخیص وجود یا عدم وجود آن انجام سونوگرافی است. در ادامه با 14 مورد از مهم ترین علائم کیست تخمدان (بدخیم و خوش خیم) آشنا می شویم.
- احساس درد در ناحیه زیر شکم یا لگن (بعد از قاعدگی)
- احساس درد در کمر و ران
- حساسیت سینه ها
- ادرار دردناک
- افزایش وزن
- تهوع
- استفراغ
- سرگیجه
- تب
- درد روده
- بزرگ شدن یا نفخ شکم
- قاعدگی نامنظم، با تاخیر و دردناک
- کاهش ناخواسته وزن
- احساس بیماری یا ضعف (به صورت کلی)
- درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونی)
تشخیص علائم کیست تخمدان چگونه انجام می شود؟
روش تشخیص کیست تخمدان با توجه به نوع کیست ایجاد شده تعیین می شود. معاینه لگن، التراسوند، MRI و لاپاراسکوپی از مهم ترین روش های تشخیص کیست محسوب می شوند. در ادامه هر یک از روش های مطرح شده برای تشخیص کیست را توضیح می دهیم.
1- MRI
در روش MRI با استفاده از زمینه های مغناطیسی تصاویر عمیقی از اندام های مورد نظر برای تشخیص احتمال وجود کیست گرفته می شود.
2- التراسوند
در روش التراسوند با استفاده از امواج صوتی تصاویری از بافت و اندام های داخلی بدن گرفته می شود که به کمک این تصاویر می توان وجود کیست روی تخمدان و محل ایجاد آن را به درستی شناسایی کرد.
3- لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یکی دیگر از روش های تشخیص کیست محسوب می شود که در اتاق عمل مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش دوربینی برای تصویر برداری وارد ناحیه شکم فرد می شود و از نواحی لگن و اندام جنسی تصویربرداری می کند. این روش جزو دقیق ترین روش های تشخیص کیست به شمار می رود.
4- معاینه لگن
پزشک با انجام معاینه لگن از احتمال وجود توده یا کیست در تخمدان اطمینان حاصل می کند.
روش های درمان کیست تخمدان چیست؟
انتخاب روش درمان کیست تخمدان توسط پزشک با توجه به فاکتورهای مهمی از جمله سن، وضعیت جسمی و همینطور علائم کیست تخمدان صورت می گیرد. در برخی از افراد که کیست تخمدان خوش خیم دارند، انتظار برای از بین رفتن خود به خود کیست بهترین روش درمان محسوب می شود.
چرا که ممکن است کیست موجود در تخمدان این افراد طی مدت زمان کوتاهی برطرف شود. در غیر این صورت پزشکان از روش های دیگری برای برداشتن کیست استفاده می کنند. در ادامه با 4 روش درمان کیست تخمدان آشنا می شویم.
1- جراحی کیست
از روش هایی که با استفاده از آن کیست های سرطانی یا کیست های بزرگ به راحتی قابل برطرف شدن هستند، باید به انجام جراحی کیست اشاره کرد. پیش از برداشتن کیست در عمل جراحی، پزشک با استفاده از روش سونوگرافی علاوه بر تشخیص اندازه کیست، نوع آن را نیز مشخص می کند. به طور کلی جراحی کیست با روش های مختلفی از جمله لاپاراتومی و لاپاراسکوپی انجام می شود.
2- لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی نه تنها یکی از روش های تشخیص کیست، بلکه جزو روش های درمان کیست تخمدان نیز محسوب می شود. در این روش که با استفاده از دوربینی بسیار کوچک و حفره ایجاد شده در شکم اندام تناسلی و حفره لگن قابل مشاهده می شود، پزشک با ایجاد برش هایی کوچک کیست تخمدان را خارج می کند.
3- لاپاراتومی
یکی دیگر از روش های درمان کیست لاپاراتومی است. از این روش برای برداشتن کیست های بزرگ استفاده می شود.
عوارض کیست تخمدان چیست؟
پس از ایجاد شدن کیست روی تخمدان، فرد احساسی متفاوت را تجربه می کند که معمولا با ناراحتی و درد همراه است. در برخی موارد اما ممکن است فرد در عین وجود کیست علائم کیست تخمدان از جمله درد یا ناراحتی های خفیف را تجربه نکند. مهم ترین عوارض کیست تخمدان عبارت اند از :
1- پارگی کیست تخمدان
پارگی کیست و احساس درد شدید جدی ترین عارضه کیست تخمدان است. پارگی کیست معمولا با درد بسیار شدیدی (غیر قابل تحمل) همراه است که می تواند باعث کاهش فشار خون فرد یا کاهش مایعات و خون بدن او شود. در موارد بسیار نادری، پارگی کیست نیاز به جراحی دارد.
2- پیچ خوردگی لوله فالوپ
یکی دیگر از عوارض کیست تخمدان پیچ خوردگی لوله فالوپ است. در این صورت فرد با نشانه هایی از جمله درد، حالت استفراغ و تهوع مواجه می شود. پیچ خوردگی لوله فالوپ در برخی مواقع باعث مسدود شدن جریان خون به تخمدان می شود.
3- کیست سرطانی
احتمال سرطانی شدن کیست های تخمدان که بعد از دوران یائسگی زنان ایجاد می شود، بسیار بیشتر از کیست هایی است که قبل از دوران یائسگی ایجاد می شود.
آیا کیست تخمدان جدی و خطرناک است؟
بیشتر از 90 درصد کیست ها بی خطر هستند. احتمال سرطانی شدن کیست تخمدان یا وجود عوارض جدی برای افرادی که دچار کیست می شوند کمتر از 1 درصد است.
در صورت داشتن علائم کیست تخمدان چه انتظاری باید داشت؟
تعداد زیادی از کیست های ایجاد شده روی تخمدان یا درون آن از نوع کیست عملکردی هستند که ظرف مدت یک تا سه ماه خود به خود از بین می روند. انجام تصویربرداری یا سونوگرافی تا حد بسیار زیادی به تشخیص نوع کیست و همینطور اطمینان از عدم رشد آن در آینده کمک می کند.
چه زمانی باید نگران وجود کیست تخمدان بود؟
با مشاهده اولین علائم کیست تخمدان مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات دقیق برای تشخیص نوع کیست ضروری است. در صورت وجود کیست های خطرناک نظارت دقیق تری روی روند رشد و بزرگ شدن کیست یا خطرساز بودن آن توسط پزشک انجام می گیرد. بنابراین می توان از احتمال سرطانی شدن کیست جلوگیری کرد.
