علت به وجود آمدن فیبروم رحم چیست؟
فیبروم ها تومورهایی هستند که در داخل یا روی رحم به طور غیرطبیعی رشد می کنند و با علائم، نشانه‌ها و عوارضی همراه است. حدود ۲۰ تا ۸۰٪ از زنان تا سن ۵۰ سالگی به این بیماری مبتلا می شوند و از آن جایی که اکثر مردم هیچ علامتی ندارند، احتمالا هرگز متوجه فیبروم خود نمی شوند. علت به وجود آمدن فیبروم رحم ناشناخته است اما برخی از عوامل احتمال ایجاد آن ها را بیشتر می کند که در این مقاله قصد داریم به آن ها و سایر مباحث مربوط به فیبروم رحم بپردازیم.
فیبروم چیست؟
همان طور که در قسمت قبل گفته شد، فیبروم همان تومورهایی است که در داخل یا روی رحم به طور غیرطبیعی رشد می کنند و معمولا خوش خیم و غیرسرطانی هستند. این تومورها در بیشتر موارد با هیچ علامتی همراه نیستند اما گاهی اوقات بسیار بزرگ می شوند و باعث درد شدید شکم و پریودهای شدید می شوند. فیبروم ها با نام های دیگری نیز شناخته می شوند که این نام ها عبارتند از:
- فیبروئید رحم
- فیبروم ها
- میوم ها
- لیومیوم ها
- میوم رحم
انواع فیبروم رحم
فیبروم ها انواع مختلفی دارند که این انواع با توجه به محل آن ها در داخل یا روی رحم متفاوت است:
1- فیبروم داخل دیواره
فیبروم های داخل دیواره شایع ترین نوع فیبروم هستند. آن ها در دیواره عضلانی رحم به وجود می آیند و ممکن است بزرگتر شوند و ظاهر رحم را تغییر دهند.
2- فیبروم ساب سروزال
فیبروم های ساب سروزال در قسمت بیرونی رحم که به آن سروزا می گویند تشکیل می شوند و ممکن است انقدر بزرگ شوند که رحم از یک طرف بزرگتر و کشیده تر شود.
3- فیبروم ساقه دار
گاهی اوقات فیبروم های ساب سروزال یک ساقه بلند و باریکی ایجاد می کنند که به آن فیبروم ساقه دار می گویند. فیبروم های ساقه دار از انواع دیگر فیبروم ها نادرتر هستند.
4- فیبروم های زیر مخاطی
در این نوع فیبروم، تومورهایی در میومتر، لایه میانی ماهیچه ای رحم ایجاد می شوند. تومورهای زیر مخاطی نیز به اندازه انواع دیگر فیبروم ها رایج نیستند.
5- فیبروم دهانه رحم
فیبروم های دهانه رحم تومورهایی هستند که در دهانه رحم رشد می کنند؛ دهانه رحم جایی است که رحم را به واژن متصل می کند. این فیبروم ها نیز نادر هستند.
علائم فیبروم رحم
علائم فیبروم رحم به تعداد تورمورها، محل رشد و اندازه آن ها بستگی دارد. به عنوان مثال فیبروم های زیر مخاطی ممکن است باعث خونریزی شدید در دوران قاعدگی و مشکل در بارداری شود. اگر تومور بسیار کوچک باشد و یا در سن نزدیک به یائسگی اتفاق افتد، افراد احتمالا هیچ علامتی ندارند. یکی از اتفاقات جالب این است که فیبروم ها ممکن است در دوران یائسگی و بعد از آن کوچک شوند؛ زیرا سطح هورمون های استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی کاهش می یابد و این هورمون ها در رشد فیبروم نقش دارند.
با این حال علائم کلی فیبروم رحم شامل موارد زیر است:
- خونریزی شدید در طی دوران قاعدگی یا بین دوره ها
- داشتن لخته های قاعدگی
- طول کشیدن بیش از حد معمول دوره قاعدگی
- داشتن دردهای زیاد در دوران قاعدگی
- درد در لگن یا کمر
- احساس فشار یا سنگینی در زیر شکم
- تورم یا بزرگ شدن شکم
- افزایش ادرار
- درد در حین رابطه جنسی
علل فیبروم رحم
علت به وجود آمدم فیبروم رحم نامشخص است اما عوامل مختلفی در ایجاد و رشد آن ها تاثیر می گذارد که به شرح زیر است:
1- هورمون ها
هورمون های استروژن و پروژسترون که توسط تخمدان ها تولید می شوند، در هر دوره قاعدگی پوشش رحم را بازسازی و رشد فیبروم ها را تحریک می کنند.
2- تاریخچه خانوادگی
فیبروم رحم با سابقه خانوادگی رابطه زیادی دارد. بنابراین اگر مادر، خواهر و یا حتی مادربزرگتان سابقه این بیماری را داشته باشد، به احتمال زیاد شما نیز به آن مبتلا می شوید.
عوامل خطر فیبروم رحم
افرادی که یک یا چند مورد از عوامل خطر زیر را داشته باشند به احتمال بیشتری دچار فیبروم رحم می شوند:
- داشتن سابقه خانوادگی فیبروم رحم
- سن بالای ۳۰ سال
- وزن بالا
- شروع قاعدگی در سن پایین
- کمبود ویتامین D
- مصرف بیشتر گوشت قرمز و مصرف کمتر سبزیجات سبز، میوه و لبنیات
- نوشیدن الکل
- نژاد آمریکایی–آفریقایی تبارها نسبت به سایر اقوام بیشتر در معرض ابتلا به فیبروم رحم هستند. علاوه بر این، این زنان در سنین پایین تر دچار فیبروم می شوند و به احتمال زیاد فیبروم های بیشتر، بزرگ تر و همراه با علائم شدیدتری دارند.
مقایسه فیبروم و کیست
کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع غیرسرطانی است که در دستگاه تناسلی زنان رشد می کند و مانند فیبروم رحم اغلب بدون علامت است. در صورتی که کیست تخمدان با علائم همراه باشد منجر به درد لگن، نفخ و تغییر در چرخه قاعدگی می شود. تشخیص فیبروم رحم یا کیست تخمدان بر عهده پزشک متخصص می باشد؛ اگر فکر می کنید علائمی از این دست دارید، برای تشخیص دقیق باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
همچنین بخوانید: مهم ترین علائم سرطان رحم در زنان و دختران
برخی از تفاوت های بین فیبروم رحم و کیست تخمدان به شرح زیر است:
- فیبروم رحم در داخل یا روی ماهیچه رحم و کیست تخمدان در داخل یا روی تخمدان ها رشد می کند.
- فیبروم رحم تومور غیرسرطانی، متراکم و سفت است و کیست تخمدان یک کیسه پر از مایع و معمولا خوش خیم است.
- هر دو شایع هستند به خصوص قبل از یائسگی
- فیبروم رحم ممکن است به تغییرات هورمونی و یا اندومتریوز مربوط باشد اما کیست تخمدان به طور معمول با چرخه قاعدگی مرتبط است.
- فیبروم رحم با درد لگن، نفخ شکم، مشکلات قاعدگی و ادراری و کیست تخمدان با درد لگن، نفخ شکم و درد شکم در یک طرف همراه است.
- فیبروم رحم همیشه به درمان نیاز ندارد اما ممکن است در بارداری اختلال ایجاد کند در حالی که کیست تخمدان در اکثر مواقع بدون درمان برطرف می شود اما ممکن است بترکد و یا باعث پیچ خوردگی تخمدان شود.
تاثیر فیبروم رحم بر باروری
بسیاری از زنان مبتلا به فیبروم رحم می توانند به طور طبیعی باردار شوند و حتی ممکن است برای باردار شدن نیاز به درمان نداشته نباشد. با این حال، مواردی هم وجود دارد که فیبروم ها می توانند بر باروری تاثیر بگذارند؛ به عنوان مثال فیبروم های زیر مخاطی خطر ناباروری و باردار نشدن را افزایش می دهند.
تاثیر فیبروم رحم بر بارداری
از آن جایی که بارداری با افزایش تولید هورمون های استروژن و پروژسترون همراه است و این هورمون ها نیز رشد فیبروم رحم را تحریک می کنند، فیبروم ها ممکن است در دوران بارداری به سرعت رشد کنند و باعث ایجاد مشکلاتی شوند.
اکثر زنان در طول بارداری خود هیچ علائمی از فیبروم رحم را تجربه نمی کنند. یک بررسی در سال ۲۰۱۰ نشان داد که ۱۰ تا ۳۰٪ از زنان مبتلا به فیبروم رحم، به خصوص فیبروم های بزرگتر از ۵ سانتی متر، در دو سه ماهه آخر بارداری خود دچار عوارضی می شوند که شایع ترین عارضه آن، درد است.
سایر عوارض فیبروم رحم در دوران بارداری شامل موارد زیر است:
1- جلوگیری از رشد کامل جنین
به دلیل کمبود فضا در داخل رحم، فیبروم های بزرگ ممکن است از رشد کامل جنین جلوگیری کنند.
2- جدا شدن جفت
در صورتی که جفت توسط فیبروم مسدود شود، جفت از دیواره رحم جدا می شود و باعث کاهش رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به جنین می شود.
3- زایمان زودرس
درد ناشی از فیبروم ممکن است منجر به انقباضات رحمی و در نهایت زایمان زودرس شود.
4- زایمان به روش سزارین
به گفته محققان، زنان مبتلا به فیبروم رحم ۶ برابر بیشتر از زنانی که به این بیماری مبتلا نیستند باید به روش سزارین زایمان کنند.
5- موقعیت بریچ
جنین در این موقعیت در وضعیتی کاملا برعکس حالت معمول قرار دارد؛ به طوری که سر او در بالا و باسن و پاها در پایین رحم قرار دارد. در این شرایط مادر نمی تواند به روش طبیعی زایمان کند.
6- سقط جنین
تحقیقات نشان می دهد که احتمال سقط جنین در زنان مبتلا به فیبروم رحم دو برابر بیشتر از دیگران است.
همچنین بخوانید: عوارض سقط جنین عمدی برای مادر
پیش آگهی
پیش آگهی بیماری فیبروم رحم به اندازه و محل فیبروم بستگی دارد. اگر فیبروم ها کوچک باشند و یا با علائمی همراه نباشند ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
اگر به فیبروم رحم مبتلا هستید و قصد باردار شدن دارید حتما پیش از باردار شدن با پزشک متخصص مشورت کنید و یا اگر به فیبروم مبتلا هستید و باردارید باید تحت نظر پزشک باشید و وضعیتتان مرتب توسط او بررسی شود تا از خطرات و عوارض ناشی از این بیماری بر روی بارداری جلوگیری شود؛ هرچند در اکثر موارد فیبروم ها مشکلی در دوران بارداری ایجاد نمی کنند.
تشخیص فیبروم رحم
برای تشخیص فیبروم رحم باید به متخصص زنان مراجعه کرد. پزشک در طول معاینه و با استفاده از روش های تشخیصی زیر وضعیت، اندازه و شکل رحم را بررسی می کند:
1- سونوگرافی
در این روش تصاویری از رحم تولید و بر روی صفحه نمایش ارائه می شود و متخصص با استفاده از آن تصاویر می تواند ساختارهای داخلی رحم و فیبروم ها را ببیند.
2- سونوگرافی ترانس واژینال
در روش سونوگرافی ترانس واژینال، یک گره اولتراسوند وارد واژن می شود و تصاویری را در اختیار پزشک قرار می دهد. در این روش تصاویر واضح ترند زیرا این روش به رحم نزدیک تر است.
۳- MRI لگن
MRI لگن یک روش تصویربرداری است که تصاویری از رحم، تخمدان ها و سایر اندام های لگنی تولید می کند.
درمان
پزشک بر اساس سن بیمار، اندازه فیبروم ها، علت به وجود آمدن فیبروم رحم و سلامت کلی بیمار برنامه درمانی را برای بیمار طرح ریزی می کند. برخی از افراد ممکن است ترکیبی از درمان ها را دریافت کنند. این درمان ها عبارتند از:
1- درمان های خانگی و طبیعی
برخی از درمان های خانگی و طبیعی تاثیرات مثبتی بر فیبروم رحم دارند که عبارتند از:
- طب سوزنی
- انجام ورزش هایی مانند یوگا
- ماساژ
- رایج ترین طب سنتی چینی یعنی گوی ژی فو لینگ تانگ
- روش استفاده از گرما برای گرفتگی عضلات (در صورت داشتن خونریزی شدید ناشی از گرما، این روش را متوقف کنید.)
- ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی؛ یعنی پرهیز از مصرف گوشت و غذاهای پرکالری و مصرف بیشتر غذاها و نوشیدنی های سرشار از فلانوئید، سبزیجات سبز، چای سبز، تن ماهی و ماهی سالمون
- کنترل استرس
- برنامه ریزی برای داشتن وزنی متعادل در صورتی که اضافه وزن دارید.
2- مصرف دارو
پزشک ممکن است داروهایی را برای تنظیم سطح هورمون ها و کوچک کردن فیبروم ها تجویز کند. به عنوان مثال آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) مانند لوپرولید استات (Lupron Depot)، سطح هورمون های استروژن و پروژسترون را کاهش می دهد که باعث کوچک شدن فیبروم ها و متوقف شدن قاعدگی می شود.
برخی دیگر از داروهای فیبروم رحم عبارتند از:
- داروی تزریقی ستررولیکس
- داروی تزریقی گانیرلیکس استات
- الاگولیکس موجود در داروهای خوراکی الاگولیکس، استرادیول و نورتیندرون استات (اوریان)
داروهای دیگری نیز وجود دارد که خونریزی و درد را کنترل می کنند اما فیبروم ها را کوچک نمی کنند و یا از بین نمی برند مانند:
- مسکن های ضد التهابی بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- قرص های ضد بارداری
- قرار دادن دستگاه داخل رحمی (IUD) که هورمون پروژسترون را آزاد می کند.
3- روش های غیرتهاجمی یا کم تهاجمی
این روش ها به شرح زیر است:
- جراحی اجباری اولتراسوند
در این روش که یک روش جراحی جدید و کاملا غیرتهاجمی است، فرد داخل دستگاه MRI مخصوص دراز می کشد و به کمک امواج صوتی با فرکانس بالا، فیبروم ها را از بین می برند.
- روش‌های میولیز
در این روش فیبروم ها را با استفاده از حرارت و گرما مانند جریان الکتریکی یا لیزر کوچک می کنند.
- جراحی آمبولیزاسیون فیبروم رحمی
در این روش ذرات ریزی به داخل رحم تزریق می شوند و جریان خون فیبروم ها را قطع می کنند.
4- جراحی
در نهایت پزشک ممکن است برای برداشتن تومورهایی که بزرگ شده اند جراحی میومکتومی انجام دهد. در طول این جراحی، جراح برش بزرگی در شکم ایجاد می کند تا به رحم برسد و فیبروم ها را خارج کند. اگر فیبروم ها پس از این جراحی دوباره رشد کنند و هیچ درمان دیگری موثر نباشد، جراح ناچار است هیسترکتومی یا جراحی برداشتن رحم را انجام دهد که در نتیجه این جراحی افراد دیگر نمی توانند بچه دار شوند.
دانش آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.
