علائم اسکیزوفرنی + شرح حال یک بیمار اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن در حیطه سلامت روان است و افراد مبتلا به این اختلال، تحریف واقعیت را تجربه می کنند که اغلب به شکل هذیان و یا توهم است. از هر ۱۰۰۰ نفر یک نفر به این بیماری مبتلا می شود و شیوع آن در مردان کمی بیشتر از زنان است. اگرچه علت اسکیزوفرنی همچنان ناشناخته است اما محققان معتقدند که علت آن می تواند ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، ژنتیکی و محیطی باشد. در ادامه، شرح حال یک بیمار اسکیزوفرنی را بیشتر بررسی می کنیم.

علائم اسکیزوفرنی

علائم اسکیزوفرنی به شرح زیر است:

1- علائم اولیه

علائم این اختلال معمولا در سنین نوجوانی و اوایل دهه ۲۰ سالگی ظاهر می شود. متاسفانه اولین علائم ممکن است نادیده گرفته شوند به دلیل این که این افراد رفتارهای معمول دوران نوجوانی را از خود نشان می دهند؛ از جمله این علائم اولیه عبارتند از:

• کناره گیری از خانواده و دوستان
• تغییر دوستان یا گروه های اجتماعی
• مشکل در تمرکز
• مشکلات خواب
• عملکرد ضعیف تحصیلی
• اضطراب
• سوء ظن و شکاک بودن
• افکار و ایده های عجیب و غریب
• احساس متفاوت بودن با دیگران

علائم پیشرفته تر، به سه دسته مجزا علائم مثبت، علائم منفی و علائم روانی – حرکتی تقسیم می شوند.

2- علائم مثبت

علائم مثبت به معنی زیاده روی در فکر، هیجان و رفتار است؛ یعنی افکار، اعمال و یا هیجاناتی، به کارکرد معمول فرد اضافه می شود. این علائم عبارتند از:

• توهمات

توهم به معنی ادراک در غیاب محرک های خارجی است. به عنوان مثال این افراد صداهایی را می شنوند که دیگران نمی شوند و یا چیزهایی را می بینند که کسی نمی بیند. این صداها ممکن است به این افراد دستور و یا هشدار دهند و خطراتی به همراه داشته باشند.

• هذیان ها

بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی هذیان دارند؛ یعنی فرد با تمام وجود به عقایدی باور دارد که در واقعیت هیچ شواهدی برای این عقاید و باورها وجود ندارد. به عنوان مثال این افراد اعتقاد دارند که کسی به آن ها آسیب می زند، خود را مخترع بزرگ، فردی مشهور و یا ناجی مذهبی می دانند و…

• افکار و گفتار آشفته

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است نتوانند به طور منطقی فکر کنند و به شیوه های خاص و عجیب و غریبی صحبت کنند. به عنوان مثال موقع حرف زدن به سرعت از موضوعی به موضوع دیگری می پردازند و کلمات و محتواهایی را بیان می کنند که هیچ معنی ندارد و یا کلمات ساختگی می سازند.

همچنین بخوانید : چطوری ذهنمون رو خالی کنیم و به آرامش برسیم؟

• عواطف نامناسب

بسیاری از افراد اسکیزوفرنیک هیجاناتی دارند که با موقعیت تناسب ندارد. به عنوان مثال ممکن است هنگام مواجه با یک حادثه غم انگیز و یا با شنیدن خبری وحشتناک بخندند و یا در موقعیتی که باید خوشحال باشند، ناراحت باشند و گریه کنند.

3- علائم منفی

علائم منفی به معنی کمبودهایی در فکر، هیجان و رفتار است؛ یعنی فرد به دلیل عدم وجود رفتارهای معمول، دچار آسیب روانی شده است.

• فقر گفتار

این افراد اغلب خیلی کم حرف می زنند و یا جملات کوتاهی که از نظر محتوا بی معناست را بیان می کنند.

• عاطفه کند و سطحی

این افراد احساسات کمتری نسبت به دیگران تجربه می کنند و به همین دلیل بعضی از آن ها تقریبا هیچ هیجانی از خود نشان نمی دهند؛ صورت آن ها بی حرکت است، تماس چشمی ضعیف و صدای یکنواختی دارند و دچار فقدان لذت می شوند و از هیچ چیز لذت نمی برند.

• بی اراده بودن

افراد اسکیزوفرنیک گاه دچار بی ارادگی می شوند؛ یعنی هیچ علاقه و انرژی برای انجام کارهای عادی روزمره ندارند، به عنوان مثال غذا خوردن و عوض کردن لباس ها برای آن ها کارهایی غیرممکن می شود.

• کناره گیری اجتماعی

این افراد ممکن است از محیط های اجتماعی خود کناره گیری کنند و فقط به عقاید و خیالپردازی های خود بپردازند. این کناره گیری منجر به از دست دادن مهارت های اجتماعی و جدا شدن هر چه بیشتر از واقعیت می شود.

4- علائم روانی – حرکتی

بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دچار علائم روانی – حرکتی می شوند؛ یعنی نسبتا آهسته حرکت می کنند، برای مدت طولانی بی حرکت و ساکت می مانند، دست و پاهای خود را به طور مکرر تکان می دهند، حالت های بدن عجیب و غریبی دارند و شکلک های عجیبی از خود درمی آورند.

مهمترین علامت اسکیزوفرنی

از بین علائم گفته شده بالا، توهمات، هذیان ها و افکار و گفتار آشفته نسبت به باقی علائم مهم تر هستند و همه افرادی که توسط روانپزشک تشخیص اسکیزوفرنی گرفته اند، حداقل یکی از این سه علامت را تجربه کرده اند.

علل اسکیزوفرنی

این که دقیقا چرا افراد به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند همچنان ناشناخته است اما محققان معتقدند که عوامل متعددی در این امر نقش دارند که شامل موارد زیر است:

1- بیولوژیکی

عوامل بیولوژیکی مختلفی در بیماری اسکیزوفرنی نقش دارند از جمله فعالیت بیش از حد دوپامین، ناهنجاری هایی در ساختار مغز مانند قطعه های پیشانی، مخ و جمجمه کوچک تر و بطن های بزرگ تر از افراد معمول، همچنین بطن های سمت چپ مغز این افراد بزرگ تر از بطن های سمت راست آنان است، کاهش جریان خون در ناحیه کرتکس مغز و ناهنجاری های مغزی ناشی از عفونت های ویروسی.

2- ژنتیکی

پژوهش های مختلف بارها تایید کرده اند که برخی از افراد آمادگی زیستی برای ابتلا به اسکیزوفرنی را به ارث می برند و بعدا وقتی با استرس های شدید رو به رو می شوند، دچار این بیماری می شوند. درصد خطر ابتلا به اسکیزوفرنی از نظر ژنتیکی به شرح زیر است:

• اگر یکی از دوقلوهای یک تخمکی (همسان) به اسکیزوفرنی مبتلا شود، دوقلوی دیگر نیز به احتمال ۴۸٪ به این بیماری مبتلا خواهد شد.
• اگر دوقلوها دوتخمکی (ناهمسان) باشند، دوقلوی دوم به احتمال ۱۷٪ به اسکیزوفرنی مبتلا می شود.
• فرزند دو والد مبتلا به اسکیزوفرنی به احتمال ۴۶٪ به اسکیزوفرنی مبتلا خواهد شد.
• فرزند یک والد مبتلا به اسکیزوفرنی به احتمال ۱۳٪ به اسکیزوفرنی مبتلا خواهد شد.
• و ابتلا به این اختلال در خویشاوندان درجه دو، یعنی عموها، عمه ها، خاله ‌ها، دایی ها، نوه و همشیرهای ناتنی ۳٪ است.

3- محیطی

عوامل محیطی مختلفی مانند انواع استرس ها و تروماهای شدید، تعارضات، کشمکش ها و ناسازگاری های شدید و مستمر در زندگی، رابطه ناسالم خانوادگی، داشتن مادر (مراقب اصلی) سرد، سلطه جو، بی تفاوت، بیش از حد حمایت کننده و بیش از حد طردکننده، اعتیاد و تجربه تنبیه و دیگر تجارب ناخوشایند دوران کودکی مانند سرزنش، تهدید، انتقاد، مقایسه و…، در صورت داشتن آمادگی ژنتیکی، باعث بروز اسکیزوفرنی می شوند.

عوامل خطر

عواملی زیر باعث می شود که افراد بیشتر در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی قرار گیرند:

• سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی
• قرار گرفتن در معرض سموم، ویروس ها یا سوء تغذیه قبل از تولد یا در دوران نوزادی
• مصرف مواد مخدر، به خصوص در دوران نوجوانی یا جوانی
• تجربه مکرر موقعیت های استرس زا

عوارض اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است که نباید نادیده گرفته شود؛ چرا که در صورت عدم درمان، خطرات زیر را افزایش می دهد:

• آسیب به خود و دیگران
• خودکشی و دگرکشی
• اضطراب
• فوبیا
• افسردگی
• مصرف الکل یا مواد مخدر
• مشکلات خانوادگی
• مختل شدن عملکرد تحصیلی و شغلی
• خطر فقر و بی خانمانی

مرگ بیماران اسکیزوفرنی

افکار و رفتار خودکشی در میان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رایج است؛ به همین دلیل علت اصلی مرگ و میر در این بیماران، خودکشی است. اگر در این شرایط قرار گرفتید نکات زیر را به یاد داشته باشید:

• با اورژانس اجتماعی به شماره اضطراری ۱۲۳ تماس بگیرید و یا فرد را به نزدیک ترین اورژانس بیمارستان ببرید.
• تا رسیدن کمک، در کنار فرد بمانید.
• هر گونه اسلحه، چاقو، دارو و یا چیزهای دیگری که ممکن است باعث آسیب شود را از جلوی او بردارید.
• به فرد گوش کنید و هرگز قضاوت نکنید، بحث نکنید، تهدید نکنید و فریاد نزنید.

از کجا بفهمیم اسکیزوفرنی داریم؟

در صورت داشتن هر کدام از علائم ذکر شده، باید به روانپزشک و یا روانشناس بالینی مراجعه کرد تا تشخیص حرفه ای بر وضعیتی که داریم بگذارند و سریع تر درمان مرتبط با تشخیص حرفه ای خود را دریافت کنیم.

تشخیص

برای تشخیص اسکیزوفرنی، روانپزشک و یا روانشناس مواردی از جمله تاریخچه پزشکی فرد، سلامت روان، سابقه پزشکی خانوادگی، آزمایش خون و حتی آزمایش های تصویربرداری مثل MRI یا CT اسکن بیمار را بررسی می کنند و با توجه به بررسی های انجام شده، تشخیص نهایی خود را می گذارند.

در صورت داشتن حداقل یکی از علائم توهمات، هذیان ها و گفتار آشفته به همراه یک یا چند علامت از دیگر علائم به مدت یک ماه یا بیشتر، پزشک تشخیص اسکیزوفرنی را به بیمار می دهد.

عوامل دیگری نیز باعث بروز علائم اسکیزوفرنی می شوند که در فرایند تشخیص این بیماری باید به آن ها توجه داشت مانند:

• مصرف مواد
• مصرف برخی از داروها
• سایر بیماری های روانی

درمان اسکیزوفرنی

درمان های اسکیزوفرنی به کاهش شدت و مدیریت علائم این بیماری کمک می کنند و عبارتند از:

1- مصرف دارو

خط اول درمان اختلالات طیف اسکیزوفرنی، مصرف داروهای ضد روان پریشی است که به رفع دو علامت اصلی توهمات و هذیان ها کمک می کنند. این داروها شامل موارد زیر است:

• کلوزاپین
• ریسپریدون
• اولانزاپین
• سرتیندول
• کوئتیاپین
• زیپراسیدون
• آنتاگونیست های گیرنده دوپامینی

2- روان درمانی

فرایند روان درمانی، اختلالات مربوط به تفکر و ادراک بیماران را کم می کند و در نهایت به بیماران کمک می کند تا در مورد اختلالی که دارند چیزهای زیادی یادگیری بگیرند، در درمان مشارکت فعال داشته باشند، در مورد خود و روابط با دیگر منطقی تر فکر کنند، در رفتارهایشان تغییراتی ایجاد کنند و با عوامل استرس زا در زندگی مقابله کنند. روان درمانی برای بیماری اسکیزوفرنی شامل درمان های زیر می شود:

• درمان شناختی رفتاری (CBT)

تغییر تحریف های شناختی بیماران مانند کاهش هذیان ها و بهبود خلق و خو

• نظام های تقویت؛ اقتصاد ژتونی

استفاده از تقویت کننده ها و ژتون هایی برای تغییر رفتار

• درمان های اجتماعی – فرهنگی

تمرکز بر تعامل ها و روابط برای تغییر رفتار

• خانواده درمانی

جهت کاهش تنش در خانواده، به اشتراک گذاشتن افکار و احساسات با یکدیگر و دریافت حمایت متقابل

• درمان اجتماعی

به منظور یاد گرفتن مهارت های اجتماعی، حل مسئله، تصمیم گیری، پیدا کردن شغل مناسب، انجام کارهای روزمره

• درمان حمایتی

کمک به کاهش شدت ابعاد تخریب کنندگی علائم بیماری و ارائه توانبخشی در جهت کمک به بیمار برای سازگاری با بدکارکردی ها

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.