همه آن چیزی که باید در مورد بیماری یاز بدانید

یاز یک بیماری عفونی است که سال ها می تواند به عنوان یک بیماری مزمن و عود کننده باقی بماند و باعث ایجاد زخم هایی بر روی پوست شود. بیماری یاز یک بیماری در مناطق گرمسیر است و مدتی در غرب آفریقا، کلمبیا، اندونزی و… رایج بود.

یاز اغلب در کودکان بین ۲ تا ۵ سال رخ می دهد؛ به ویژه کودکانی که لباس های کمی می پوشند، آسیب های پوستی مکرر دارند و در مناطقی زندگی می کنند که بهداشت نامناسب دارند.

بیماری یاز چیست؟

یاز یک عفونت باکتریایی مزمن است که پوست، استخوان، غضروف و مفاصل را درگیر می کند و معمولا به صورت برجستگی روی پوست صورت، دست ها، پاها و حتی ناحیه تناسلی ظاهر می شود. بیماری یاز بیشتر در کودکان زیر ۱۵ سال اتفاق می افتد و میزان بروز آن در مردان و زنان تقریبا یکسان است.

این بیماری در مناطق گرم و مرطوب و روستاهایی با وضعیت اقتصادی – اجتماعی پایین شایع است و اغلب با بهداشت نامناسب فردی همراه است. یاز کشنده نیست اما باعث بد شکل شدن ظاهر افراد مبتلا می شود و در صورت درمان نکردن، باعث ناتوانی مادام العمر و مشکلات حرکتی در افراد مبتلا به ویژه در کودکان می شود.

مراحل بیماری یاز

یاز تقریبا همیشه از طریق تماس مستقیم با پوست آلوده منتقل می شود و سه مرحله اصلی دارد:

1- مرحله اولیه یاز

در مرحله اولیه، حدود سه تا پنج هفته و در برخی موارد تا ۹۰ روز پس از آلوده شدن فرد، زخمی مانند زگیل، در جایی که باکتری وارد پوست شده است، معمولا روی پاها یا باسن (اندام تحتانی فرد)، ظاهر می شود. این زگیل که مایل به قهوه ای یا قرمز است به تدریج بزرگ و بزرگ تر می شود و پوسته زرد رنگ نازکی تشکیل می دهد که اغلب بدون درد است اما خارش دارد.

در نهایت زخم های ابتدایی یاز معمولا در عرض ۶ ماه حتی در صورت درمان نکردن خود به خود بهبود می یابند اما جای زخم می ماند و یا ممکن است به سایر قسمت های بدن گسترش یابند؛ به گفته پزشکان، خاراندن زخم ممکن است باکتری را به پوست غیر عفونی منتقل کند.

2- مرحله دوم یاز

مرحله دوم ممکن است در طول مرحله اول و یا چند هفته و چند ماه پس از بهبود مرحله اول شروع شود. در این مرحله زخم های دردناکی صورت، پاها، بازوها و باسن را درگیر می کند.

3- مرحله آخر یاز

تنها ۱۰٪ از افراد مبتلا به یاز درمان نشده، مرحله آخر را تجربه می کنند. در این مرحله آسیب شدیدی به پوست، مفاصل و استخوان ها به ویژه به پاها وارد می شود. همچنین ممکن است نوعی تغییر صورت در افراد اتفاق افتد چرا که عفونت به قسمت هایی از بینی، بالای فک، کام یا سقف دهان و بخشی از گلو و حلق حمله می کند و این نواحی را از بین می برد.

همچنین بخوانید: انواع آلرژی پوستی ، علائم و علل آن ها

علل بیماری یاز

یاز عفونتی است که به دلیل باکتری ترپونما پالیدوم اتفاق می افتد. این باکتری شبیه باکتری بیماری سیفلیس است با این تفاوت که باکتری یاز از طریق رابطه جنسی منتقل نمی شود و یک عفونت مقاربتی نیست.

• اصلی ترین علت یاز این است که این بیماری عمدتا از طریق تماس مستقیم با زخم های پوستی افراد مبتلا منتقل می شود.
• از آن جایی که این بیماری بیشتر در مناطق گرمسیر وجود دارد، بودن در این مناطق یکی دیگر از علل ابتلا به یاز است.
• همچنین بهداشت نامناسب، وضعیت اقتصادی و اجتماعی ضعیف و محدودیت در دسترسی به مراقبت های پزشکی یکی از علل ابتلا به یاز است.

علائم بیماری یاز

علائم یاز به طور کلی عبارت است از:

• زخم هایی روی پوست پاها یا باسن که رشد می کنند و خارش دار هستند و در نهایت باعث ایجاد پوسته نازک و زرد رنگ می شود.
• متورم شدن غدد لنفاوی
• بثوراتی با پوسته های قهوه ای
• درد استخوان و مفاصل
• تورم استخوان ها و انگشتان دست
• برجستگی ها یا زخم های دردناک روی پوست و کف پا
• تورم و تغییر شکل صورت

عوارض بیماری یاز

عارضه اصلی این بیماری زمانی است که یاز تا مرحله سوم و یا مرحله آخر پیشرفت می کند؛ یعنی جایی که اندام های فرد مانند صورت، پاها، بینی، کام و فک بالا تغییر شکل پیدا می کند و بر ظاهر فرد تاثیر می گذارد. همچنین زخم هایی که روی پوست و استخوان به وجود می آیند به طور کامل قابل درمان نیستند و حتی ممکن است توانایی حرکتی فرد را تحت تاثیر قرار دهند.

عوامل خطر بیماری یاز

موارد زیر احتمال ابتلا به بیماری یاز را افزایش می دهند:

• عامل خطر اصلی بیماری یاز، تماس مستقیم و غیرجنسی با فرد مبتلا به یاز است که زخم هایی بر روی پوست خود دارد.
• ابتلای یکی از اعضای خانواده به بیماری یاز به دلیل نزدیک بودن و احتمال تماس پوستی مستقیم
• بهداشت نامناسب
• شلوغ بودن محیط
• وضعیت اقتصادی – اجتماعی پایین
• زندگی در مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب
• زخم یا خراش روی پوست
• کودکان بین ۲ تا ۱۵ سال

پیشگیری از بیماری یاز

هیچ واکسنی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. بهترین راه برای پیشگیری، تشخیص و درمان زودهنگام افراد مبتلا و اطرافیان شان است که به طور موثر زنجیره انتقالی باکتری را قطع می کند.

همچنین مانند بسیاری از عفونت های باکتریایی، با مراقبت های خوب بهداشتی مانند شستن دست ها، می توان از ابتلا به یاز جلوگیری کرد.

اگر کسی با فردی که به یاز مبتلا است تماس نزدیکی داشته باشد، ممکن است پزشک به او توصیه کند که برای جلوگیری از عفونت، پنی سیلین یا آنتی بیوتیک دیگری تزریق کند.

چه زمانی باید به پزشک متخصص مراجعه کرد؟

در صورتی که موارد زیر در موردتان صدق می کند باید فورا به پزشک مراجعه کنید:

• اگر شما و به ویژه فرزندتان زخم هایی روی پوست دارید که از بین نمی رود.
• و یا اگر به مناطق گرمسیری رفته اید که بیماری یاز در آن مناطق وجود داشته است.

تشخیص بیماری یاز

در حالی که آزمایش های متعددی برای تشخیص باکتری در دسترس است، اما در مناطقی که افراد به یاز مبتلا هستند از این آزمایش ها استفاده نمی شود و این بیماری معمولا با معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود.

1- معاینه فیزیکی

در مناطقی که یاز شایع است، پزشکان اغلب به دنبال علائم و نشانه های فیزیکی بیماری هستند و از آنجایی که در اکثر موارد این بیماری در کودکان زیر ۱۵ سال اتفاق می افتد، پزشکان سن افراد را نیز در نظر می گیرند. علائمی که پزشکان در معاینه بدنی آن ها را بررسی می کنند عبارتند از:

• زخم های بدون درد همراه با دلمه
• زگیل
• ضخیم شدن پوست دست ها یا پایین پاها

2- آزمایش های تشخیصی

آزمایش های متعددی برای تشخیص یاز در کلینیک های مجهز وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• تست های آزمایشگاهی

یکی از این تست ها، تست TPPA (روش آگلوتیناسیون ذرات ترپونما پالیدوم) است که اغلب برای تشخیص عفونت باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از معایب این تست این است که نمی تواند بین بیماری یاز و سیفلیس تمایز قائل شود؛ در نتیجه پزشکان برای تشخیص دقیق تر باید معاینه فیزیکی انجام دهند.

• تست های سریع

تست POCT (Point Of Care Testing) برای شناسایی باکتری در مناطقی که خدمات بهداشتی ضعیفی دارند استفاده می شود، اگرچه تشخیص این تست آنقدر قوی نیست که بتواند تشخیص دهد عفونت قدیمی است یا جدید.

• تست PCR

تست PCR (واکنش زنجیره ای پلیمراز) به طور قطعی می تواند باکتری های موجود در زخم ها یا سایر ضایعات پوستی را شناسایی کند و یاز را تشخیص دهد. این تشخیص جایی اهمیت دارد که که متخصصان بهداشتی در حال تحقیق و بررسی هستند تا ببینند بیماری یاز هنوز در جامعه ای وجود دارد یا نه.

درمان یاز

درمان یاز بسیار آسان است. برای درمان عفونت اولیه تزریق آنتی بیوتیک کافی است؛ طبق گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) می توان از آزیترومایسین، پنی سیلین، تتراسایکلین و داکسی سایکلین استفاده کرد.

همچنین مراحل بعدی یاز را می توان با توجه به سن بیمار، با تزریق واکسن در دوزهای مختلف درمان کرد. چند ماه طول می کشد تا ضایعات پوستی بهبود یابد اما اگر این بیماری در مرحله آخر درمان شود، تغییرات ظاهری قابل توجهی برای همیشه باقی می ماند.

در ۹۵٪ موارد بهبودی کامل اتفاق می افتد و به ندرت و در صورت عدم درمان است که بیماری عود می کند.

حقایق و آمارهایی درباره بیماری یاز

• از بین بردن بیماری یاز یکی از اهداف سازمان بهداشت جهانی بود و بین سال های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۴ شیوع این بیماری بیش از ۹۵٪ کاهش یافت.
• با این حال، این بیماری دوباره ظاهر شد و اخیرا به یک مشکل اصلی بهداشت عمومی در غرب آفریقا، آسیای جنوب شرقی و اقیانوس آرام تبدیل شده است.
• از سال ۲۰۱۲ یاز حداقل در ۱۴ کشور گرمسیری وجود داشت.
• اکنون یاز فقط در ۱۳ کشور وجود دارد زیرا هند از سال ۲۰۱۶ به طور موفقیت آمیزی این بیماری را از بین برده است.
• شیوع یاز در بین نژادهای گوناگون و جنسیت افراد یکسان است.
• ۷۵٪ از مبتلایان به یاز، کودکان زیر ۱۵ هستند.
• یاز در مکان های گرم شیوع بیشتری دارد.

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.