از کجا بفهمیم اسپرم سالمی داریم ؟

از آن جایی که باروری مردان به سالم بودن اسپرم های آن ها بستگی دارد، این سوال برای بسیاری از افراد پیش می آید که از کجا بفهمیم اسپرم سالمی داریم؟

اسپرم سالم را تا حدودی می توان با مشاهده ویژگی های فیزیکی آن از جمله حجم، بو، طعم، رنگ و قوام اسپرم تشخیص داد. اما اگر این ویژگی ها را مورد سنجش قرار دادید و متوجه شدید که برخی از این ویژگی ها نرمال نیست نگران نباشید؛ به عنوان مثال، برخی از خوراکی و عواملی مانند سیگار، برخی از بیماری ها، برخی از داروها و… می تواند بر بو و طعم اسپرم تاثیر بگذارد.

علاوه بر این موارد، آزمایش اسپرم نیز به درستی می تواند اسپرم سالم را تشخیص دهد.

چرا سلامت اسپرم مهم است؟

داشتن اسپرم سالم برای بچه دار شدن و سلامت جنین مهم است. از آن جایی که حدود ۳ ماه طول می کشد تا بدن اسپرم جدید بسازد، مهم است که قبل از اقدام به بارداری، مرد و زن تا حد امکان به سلامت خود اهمیت بدهند.

اسپرم سالم چیست؟

سلامت اسپرم با ۳ معیار بررسی می شود:

1- تعداد اسپرم

تعداد طبیعی اسپرم حدود ۱۵ میلیون یا بیشتر در هر میلی لیتر مایع اسپرم است. هر چه تعداد اسپرم ها بیشتر باشد، شانس بارداری نیز بیشتر می شود. از این رو تعداد اسپرم های افراد، یکی از معیارهای سالم بودن اسپرم است.

2- حرکت اسپرم

برای این که اسپرم ها به تخمک برسند باید حرکت رو به جلو داشته باشند؛ یعنی به سرعت در یک خط مستقیم با حداقل سرعت ۲۵ میکرومتر در ثانیه حرکت کنند. حداقل ۴۰٪ از اسپرم ها در یک نمونه باید تحرک موثر داشته باشد. حرکت اسپرم، دومین معیار از سالم بودن اسپرم است.

3- شکل اسپرم

اسپرم های سالم دارای سرهای بیضی شکل و دم های بلند و قوی هستند و اسپرم های غیرطبیعی سرهای گرد، شکل های عجیب و غریب و بیش از یک سر یا بیش از یک دم دارند. برای بارور شدن، حداقل ۴٪ از اسپرم ها باید شکل طبیعی داشته باشند. سومین معیار سالم بودن اسپرم، شکل یا مورفولوژی اسپرم است.

از کجا بفهمیم اسپرم سالمی داریم؟

تا حدی می توان اسپرم های سالم را با مشاهده ویژگی های فیزیکی آن ها تشخیص داد:

1- حجم اسپرم

حجم اسپرم در هر ارگاسم می تواند متفاوت باشد. مطالعه ای در سال ۲۰۱۲ اشاره کرد که حجم متوسط اسپرم ۳.۴ میلی لیتر یا حدود ۲.۳ قاشق چای خوری است. اگر حجم اسپرم کمتر از ۱.۵ میلی لیتر باشد، احتمال باروری کم است.

اگرچه حجم کم اسپرم همیشه نشان دهنده ناباروری یا بیماری نیست، این اتفاق می تواند نشانه کم آبی بدن و یا انزال بیش از حد باشد.

2- بو و طعم اسپرم

مایع اسپرم قلیایی است و pH طبیعی آن بین ۷.۲ تا ۸ است. بنابراین بوی آن بیشتر شبیه آمونیاک یا کلر است و به دلیل داشتن فروکتوز زیاد، طعم آن کمی شیرین است.

برخی از غذاها می توانند بو و طعم اسپرم را تغییر دهند و آن را تلخ، تند و… کنند. به عنوان مثال خوراکی هایی مانند الکل، مارچوبه، کلم، قهوه، محصولات لبنی، سیر، گوشت قرمز و پیاز می توانند بر بو و طعم اسپرم تاثیر بگذارند. از سوی دیگر، خوراکی هایی مانند کرفس، جعفری و آناناس می توانند بو و طعم اسپرم را شیرین تر کنند. همچنین مصرف مولتی ویتامین ها ممکن است طعمی فلزی به اسپرم بدهند.

سیگار نیز می تواند بو و طعم اسپرم را تغییر و کیفیت کلی آن را کاهش دهد. سایر عواملی که بر بو و طعم اسپرم تاثیر می گذارد شامل عفونت های دستگاه ادراری و عفونت های مقاربتی مثل کلامیدیا، سوزاک و تریکومونیازیس است.

3- رنگ و قوام

اسپرم طبیعی سفید کم رنگ یا کمی زرد رنگ است و قوام آن تا حدودی شبیه سفیده تخم مرغ یا ژله است. گاهی اوقات ممکن است توده های ژله مانندی در اسپرم پیدا شود که اگر فرد کم آب باشدو یا برای مدت طولانی ارگاسم نشده باشد، طبیعی است.

تغییر در رنگ یا قوام اسپرم همیشه به این معنی نیست که مشکلی وجود دارد اما با این همه، برخی تغییرات ممکن است نشان دهنده مشکلات جدی در سلامتی باشد.

اگر فردی به طور منظم ارگاسم شود و به طور مکرر آب بخورد و یا اگر بیضه های او به دلیل پوشیدن لباس زیر تنگ و یا انجام ورزش های سنگین گرم شده باشند ممکن است اسپرم او شفاف و آبکی باشد که در این وضعیت طبیعی است. با این حال همچنین این وضعیت ممکن است نشان دهنده کمبود روی باشد که تعداد اسپرم را نیز کاهش می دهد.

اسپرم قرمز یا قهوه ای نشان دهنده وجود خون است. اگرچه این علامت ممکن است هشداردهنده باشد اما معمولا جدی نیست. در بیشتر موارد این اتفاق به دلیل پارگی رگ های خونی کوچک در وزیکول های منی یا غده پروستات در هنگام نعوظ یا ارگاسم رخ می دهد که طبیعی است. علل دیگر عبارتند از بزرگ شدن پروستات، اپیدیدیمیت بیضه، التهاب بیضه، عفونت های مقاربتی، آسیب بیضه، سنگ کلیه یا مثانه، بیوپسی پروستات و پس از انجام وازکتومی.

اسپرم مایل به زرد یا سبز تقریبا همیشه غیرطبیعی است که به دلیل عفونت های مقاربتی، پروستاتیت، زردی و پیوسپرمی اتفاق می افتد.

4- آزمایش اسپرم

یکی از روش های تشخیص اسپرم سالم، آزمایش اسپرم است که در این آزمایش به تجزیه و تحلیل اسپرم پرداخته می شود به خصوص در زمان ناباروری.

برای این آزمایش نمونه ای از مایع منی برای آزمایش گرفته می شود و در آزمایش تعداد، شکل و حرکت اسپرم ها بررسی می شود. در نتیجه تجزیه و تحلیل آزمایش اسپرم باید حداقل ۱۵ میلیون اسپرم وجود داشته باشد که از این تعداد اسپرم، حداقل یک سوم آن ها حرکت رو به جلویی داشته باشند.

چه عواملی می تواند بر سلامت اسپرم تاثیر بگذارد؟

سلامت اسپرم می تواند تحت تاثیر موارد زیر باشد:

1- سن

افراد بالای ۴۵ سال احتمالا نسبت به افرادی که سنشان کمتر است، اسپرم سالم کمتری دارند چرا که به احتمال زیاد بدن این افراد اسپرم کمتری تولید می کند و کیفیت، تعداد، حرکت و شکل اسپرم آن ها نسبت به زمانی که جوان تر بودند کمتر است.

2- سیگار کشیدن

سیگار تعداد اسپرم را کاهش می دهد. حتی مصرف کمتر از ۱۰ نخ سیگار در روز نیز بر سلامت اسپرم تاثیر می گذارد و احتمال ابتلای نوزاد به سرطان خون را افزایش می دهد. بنابراین هرچه افراد بیشتر سیگار بکشند، کیفیت اسپرمشان کاهش می یابد.

3- اضافه وزن

افرادی که چاق هستند و یا اضافه وزن دارند نه تنها تعداد اسپرم هایشان کمتر است، بلکه اسپرم هایی دارند که به خوبی حرکت نمی کنند. به طور کلی، اسپرم های غیرطبیعی در این افراد بیشتر است. اضافه وزن همچنین بر روی ژن های موجود در اسپرمی که به کودک منتقل می شود تاثیر می گذارد.

4- نوشیدن الکل

بعید است که نوشیدن گاه به گاه الکل بر باروری تاثیر بگذارد اما نوشیدن زیاد می تواند کیفیت اسپرم را کاهش دهد، تولید تستوسترون را کاهش دهد و نعوظ را دشوارتر کند.

5- عفونت های مقاربتی

داشتن عفونت های مقاربتی از جمله سوزاک، کلامیدیا، سیفلیس یا زگیل تناسلی می تواند در عملکرد طبیعی دستگاه تناسلی اختلال ایجاد کند. درمان اکثر بیماری های مقاربتی آسان است؛ بنابراین برای افزایش شانس بارداری موفقیت آمیز زودتر با پزشک متخصص صحبت کنید. علاوه بر این که درمان بیماری های مقاربتی شانس بارور شدن را بالا می برد، احتمال سرایت بیماری ها به شرکای جنسی را نیز کاهش می دهد.

6- داروها

برخی از داروهای پزشکی و مصرف مواد مخدر بر توانایی افراد برای تولید اسپرم با کیفیت تاثیر می گذارند. به عنوان مثال افرادی که سرطان دارند و قرار است با شیمی درمانی تحت درمان قرار بگیرند، می توانند قبل از انجام شیمی درمانی، با پزشک خود در مورد ذخیره اسپرم صحبت کنند تا بعدا برای بچه دار شدن مشکلی نداشته باشند.

علاوه بر آن، مصرف استروئیدهای آنابولیک نیز ممکن است باعث آسیب دائمی به تولید اسپرم شود.

7- خطرات محیطی و شغلی

محصولات سمی TT مانند آفت کش ها، مواد شیمیایی، تشعشعات و فلزات سنگین می توانند بر کمیت و کیفیت اسپرم ها تاثیر بگذارند. بهتر است قبل از اقدام به بچه دار شدن، از قرار گرفتن در معرض این عوامل خودداری کنید اما اگر شغل شما جوری است که در تماس با این مواد سمی هستید و چاره دیگری ندارید، مطمئن شوید که قبل از قرار گرفتن در معرض آن ها، ایمنی و بهداشت حرفه ای را به خوبی رعایت می کنید.

8- حرارت

بیضه ها باید چند درجه سردتر از دمای بدن باشد تا بتوانند اسپرم های با کیفیتی تولید کنند. از این رو تا جایی که می توانید از حمام با آب داغ، جکوزی و… خودداری کنید و برای خنک نگه داشتن کیسه بیضه ها از لباس زیرهای گشاد استفاده کنید.

چگونه می توان اسپرم را سالم نگه داشت؟

اگر قصد بچه دار شدن دارید، بهترین راه برای کمک به حفظ سلامت اسپرم ها، داشتن یک سبک زندگی سالم است که شامل موارد زیر است:

• داشتن وزن متعادل
• خوردن غذاهای سالم
• ورزش منظم
• عدم مصرف سیگار
• مصرف الکل در حد اعتدال

همچنین با رعایت نکات زیر می توان بیشتر از اسپرم ها محافظت کرد:

• هنگام ورزش لباس های محافظ بپوشید تا از آسیب های ورزشی به کشاله ران جلوگیری کنید.
• لباس زیرهای گشاد بپوشید.
• با آب خیلی گرم حمام نکنید.
• گوشی موبایل، لپ تاپ، تبلت و… را روی پاها قرار ندهید.
• استروئیدهای آنابولیک مصرف نکنید.

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.