عوارض سیگار کشیدن چیست؟

همه ما می دانیم که سیگار برای سلامتی مضر است؛ مواد شیمیایی و ترکیبات مختلف موجود در تنباکو بر سیستم بدن تاثیر منفی می‌ گذارد و باعث بیماری‌ های متعددی می ‌شود. افرادی که سیگار می کشند می دانند که سیگار برای سلامتی مفید نیست، اما بیشتر آن ها نمی دانند که تا چه حد به بدن خود و دیگران آسیب می رسانند. در این مقاله به بررسی عوارض سیگار کشیدن بر سیستم بدن می پردازیم.

عوارض سیگار کشیدن

اثرات هرگونه ماده مخدر در هر فردی متفاوت است و به عوامل زیادی از جمله جنسیت، وزن، سلامت افراد و این که فرد به مصرف آن عادت کرده است یا نه، بستگی دارد. اثرات و عوارض تنباکو نیز مانند هر ماده مخدر دیگری به مقدار مصرف آن بستگی دارد که در این قسمت به برخی از عوارض سیگار کشیدن می پردازیم:

1- ایجاد اختلال در مغز و سیستم عصبی

نیکوتین تاثیر زیادی بر سیستم عصبی مرکزی دارد و هنگامی که افراد دوره ترک سیگار را پشت سر می گذارند، اثرات آن به راحتی قابل مشاهده است. نوسانات شدید خلق و خو، حملات اضطراب و افسردگی و کاهش توانایی های شناختی، همگی در اثر کمبود نیکوتین ایجاد می شوند. علاوه بر آن، افرادی که سیگار می کشند بیشتر دچار پرخاشگری، بی قراری و مشکلات تمرکز می شوند. برخی از مطالعات نشان داده اند که تنها با دو ساعت سیگار نکشیدن، می توان اثرات روانی محرومیت از نیکوتین را تجربه کرد.

مطالعات اخیر انجام شده حاکی از آن است که تنباکو اثرات مضری بر روی مغز می گذارد. مواد تشکیل دهنده تنباکو سلول های میکروگلیا را فعال می کند؛ سلول های میکروگلیا، سلول های مغزی ناسالم یا خارجی را از بین می برند در حالی که محققان کشف کرده اند سلول‌ های میکروگلیا فعال ‌شده با مواد تشکیل دهنده تنباکو، به سلول ‌های مغزی سالم حمله می ‌کنند و در نتیجه منجر به ایجاد اختلال در سیستم عصبی می ‌شود.

2- اختلال در دستگاه تنفسی و ایجاد عفونت ریه

عفونت ریه و عفونت های تنفسی در افرادی که سیگار می کشند شایع تر است. سیگار به مرور زمان و آرام آرام به ریه ها آسیب می رساند و این آسیب کشنده است. ریه انسان دارای یک سیستم تمیزکننده است و خود را عاری از انواع آلودگی ها و بیماری ها نگه می دارد اما دود سیگار کار این سیستم را مختل می کند.

سیگار به سلول های مژک ریه آسیب می رساند و با از بین رفتن سلول های مژک، باکتری ها، ویروس ها، سموم و مواد مضر مختلف به سمت ریه حرکت می کنند؛ حال، مخاطی که در نتیجه سیگار کشیدن جلوی راه های تنفسی را گرفته اند، تنفس و دفع مواد سمی از ریه ‌ها را سخت ‌تر می ‌کند. به همین ترتیب افرادی که سیگار می کشند برای خلاص شدن از شر این مخاطی سرفه می کنند و معمولا سرفه های این افراد صبح ها بیشتر است زیرا مخاط در طول شب جمع می شوند.

همچنین بخوانید: بررسی علائم عفونت ریه شدید

3- سرطان ریه

با توجه به این که دود سیگار تقریبا حاوی ۷۰ ماده سرطان زا است، اغلب افرادی که سیگار می کشند به سرطان ریه مبتلا می شوند. دود سیگار به سلول ها آسیب می رساند و آن ها را تغییر می دهد و سلول های تومور در بافت آسیب دیده ریه شروع به رشد می کنند.

شایع ترین انواع سرطان ریه عبارتند از:

• سرطان ریه سلول کوچک
• سرطان ریه سلول غیر کوچک که شامل انواع مختلفی از سرطان های ریه است.

هر دو نوع این سرطان ها، کشنده هستند و تقریبا ۹۰٪ از بیمارانی که دچار این بیماری می شوند، پس از تشخیص اولیه بیش از ۵ سال زنده نمی مانند.

4- ایجاد اختلال در سیستم قلبی عروقی

سیگار کشیدن باعث افزایش دائمی فشار خون، آسیب به رگ‌ های خونی، حمله قلبی، سکته، از بین رفتن گردش خون در اندام ‌ها و… می شود. به عنوان مثال P.A.D. وضعیتی است که رگ های خونی به دلیل ایجاد پلاک خونی، سفت و باریک می شوند و نیکوتین و دود سیگار عامل اصلی این وضعیت است. با سفت شدن رگ‌ ها، خون کمتری به اندام‌ ها می ‌رسد و قلب برای رساندن اکسیژن به سلول ‌های مختلف باید بیش از حد فعالیت کند. P.A.D در نهایت منجر به سکته مغزی و یا حمله قلبی می شود. دیگر اختلالات سیستم قلبی عروقی در اثر مصرف سیگار به شرح زیر است:

• جریان خون کرونر را کاهش می دهد و می تواند باعث مرگ عضله قلب شود.
• خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد.
• قند خون را افزایش می دهد و مانع از ترشح انسولین می شود.
• احتمال سکته مغزی ایسکمیک را دو برابر می کند.
• ضربان قلب را افزایش می دهد.

5- سرطان خون

بنزن، یکی از مواد تشکیل دهنده سیگار، با لوسمی میلوئید حاد، نوعی سرطان خون، مرتبط است. خطر ابتلا به این بیماری با تعداد سال هایی که سیگار کشیده می شود و تعداد سیگارهایی که در یک روز کشیده می شود افزایش می یابد.

6- اختلال در دستگاه گوارش

استعمال دخانیات سیستم گوارشی را خراب می کند، از دهان تا رکتوم، هر عضوی از دستگاه گوارش تحت تاثیر دود تنباکو قرار می گیرد. در حالی که سرطان ریه شایع ترین نوع سرطان در افرادی است که سیگار می کشند، اما تنها سرطان نیست. تقریبا هر نوع سرطانی که دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد، می تواند در اثر مصرف سیگار ایجاد و تشدید شود.

• سرطان پانکراس

افرادی که سیگار می کشند به احتمال بیشتری به سرطان پانکراس مبتلا می شوند به طوری که گفته اند ۲۰ تا ۳۰٪ از سرطان های پانکراس، مربوط به سیگار کشیدن است.

• سرطان مری

یکی از انواع سرطان های مری، سرطان سلول سنگفرشی مری است و با سیگار کشیدن ارتباط مستقیمی دارد.

• سرطان

  کبد

سیگار کشیدن باعث سرطان کبد نمی شود اما احتمال تشکیل آن در افرادی که مستعد سیروز کبدی و یا هپاتیت A یا B هستند، به طور چشمگیری افزایش می یابد.

• سرطان معده

افرادی که سیگار می کشند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند. شانس ابتلای آن ها به این بیماری تقریبا دو برابر بیشتر از افرادی است که سیگار نمی کشند.

• سرطان کلیه

احتمال ابتلا به سرطان کلیه در افرادی که سیگار می کشند ۵۰٪ بیشتر از افرادی است که سیگار نمی کشند. این خطر برای افرادی که بیش از ۲۰ نخ سیگار در روز می کشند، افزایش می یابد.

• سرطان

  مثانه

نیمی از سرطان های مثانه در زنان و مردان را می توان به سیگار کشیدن نسبت داد. افرادی که سیگار می کشند سه برابر بیشتر از دیگران از این بیماری رنج می برند.

• سرطان کولورکتال

زنانی که سیگار می کشند ۲۰٪ بیشتر از دیگر افراد در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند. همچنین مردانی که سیگار می کشند در مقایسه با مردان دیگر ۸٪ بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.

تاثیر سیگار کشیدن بر نوزادان

اثرات سیگار کشیدن مادر بر جنین متولد نشده به شرح زیر است:

1- افزایش خطر سقط جنین، مرده زایی و زایمان زودرس

وزن کم هنگام تولد، اثرات بی برگشتی بر رشد و تکامل نوزادان دارد و منجر به افزایش خطر بیماری های قلبی، فشار خون بالا و دیابت در بزرگسالی می شود. علاوه بر آن سقط جنین، مرده زایی، زود به دنیا آمدن، سندرم مرگ ناگهانی نوزاد و شکاف کام و لب در نوزادان از دیگر مشکلاتی است که در نتیجه سیگار کشیدن مادر باردار اتفاق می افتد.

همچنین بخوانید: عوارض سقط جنین عمدی برای مادر

۲- افزایش خطر ابتلا به اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD)

سیگار کشیدن غیرفعال (قرار گرفتن مادر در معرض دود) نیز می تواند به جنین آسیب برساند. اگر والدین در اولین سال تولد کودک خود سیگار بکشند، خطر عفونت گوش، بیماری ‌های تنفسی مانند ذات ‌الریه و برونشیت، مرگ ناگهانی و غیرمنتظره در دوران نوزادی و بیماری مننگوکوک در کودک افزایش می ‌یابد.

عوارض سیگار کشیدن در زنان

تمام عوارض گفته شده، هم برای مردان و هم برای زنان اتفاق می افتد، اما برخی از عوارض سیگار کشیدن فقط زنان را دچار مشکل می کند که این عوارض عبارتند از:

• سیگار کشیدن در زنان باعث ناباروری می شود. با توجه به آسیبی که مصرف سیگار به دستگاه تناسلی زنان وارد می کند، زنانی که سیگار می کشند نسبت به دیگران زمان بیشتری طول می کشد تا باردار شوند و معمولا زودتر از زنان دیگر نیز یائسه می شوند. سیگار همچنین می تواند بر موفقیت درمان باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) تاثیر بگذارد.
• کاهش سطح هورمون های جنسی و کاهش میل جنسی در اثر مصرف سیگار ایجاد می شود.
• سیگار توانایی رسیدن به ارگاسم را کاهش می دهد و نارضایتی جنسی رخ می دهد.
• به گفته تحقیقات، سیگار کشیدن به طرق مختلفی بر باردار شدن و رشد جنین تاثیر می گذارد و خطر حاملگی خارج رحمی را افزایش می دهد.
• سیگار کشیدن همچنین بر علائم قبل از قاعدگی (PMS) تاثیرات منفی می گذارد. مطالعات نشان داده است که علائم PMS در زنانی که سیگار می کشند مانند گرفتگی عضلات، طولانی تر است.
• سیگار همچنین خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می دهد. طبق یک مطالعه دانمارکی، زنانی که سیگار می کشند ۶ برابر بیشتر از کسانی که سیگار نمی کشند، قبل از یائسگی در معرض ابتلا به سرطان رکتوم هستند. جالب است بدانید که خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم پس از ترک سیگار به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

عوارض سیگار کشیدن در مردان

علاوه بر تمام عوارض گفته شده، برخی از عوارض سیگار کشیدن مختص مردان است که به شرح زیر است:

• مصرف سیگار بر اسپرم مردان تاثیر می گذارد که در نتیجه آن توانایی باروری آن ها کاهش و خطر نقایص مادرزادی و سقط جنین افزایش می یابد.
• نیکوتین بر جریان خون ناحیه تناسلی مردان تاثیر می گذارد و جریان خون مورد نیاز برای رسیدن به نعوظ را در افراد محدود می کند که منجر به اختلال نعوظ می شود.
• سیگار کشیدن هورمون های جنسی و عملکرد جنسی را کاهش می دهد و منجر به کاهش میل جنسی در مردان می شود.

چگونه سیگار کشیدن را ترک کنیم؟

همه شواهد می گوید سیگار کشیدن یکی از بدترین خطراتی است که سلامتی انسان را تهدید می کند. ترک سیگار سخت است، اما زندگی با سیگار سخت تر. بنابراین برای ترک سیگار باید کنترل زندگی خود را در دست گرفت، شروع کرد و این عادت بد را کنار گذاشت تا از تمام عوارض و آسیب هایی که با سیگار کشیدن به بدن وارد می شود جلوگیری کرد و سال های بیشتری به زندگی اضافه کرد. مطمئن باشید که تک تک اعضای بدن به خاطر این تصمیم از ما تشکر می کنند. برای ترک سیگار، نکات زیر می توانند کمک کننده باشند:

• سیگار و هر چیزی که مربوط به سیگار است، مانند فندک و زیرسیگاری را کنار بگذارید.
• اگر با فردی زندگی می کنید که سیگار می کشد، از او بخواهید کنارتان سیگار نکشد و یا حتی آن ها را نیز متقاعد کنید که سیگار را ترک کنند.
• خودتان را مشغول کار کنید و هر گونه فعالیت مرتبط با سیگار کشیدن را تغییر دهید. به جای زمان های مصرف سیگار، پیاده روی کنید یا کتاب بخوانید.
• در زمان هایی که تمایل به سیگار کشیدن دارید نفس عمیق بکشید، نفستان را ده ثانیه نگه دارید و به آرامی رها کنید. این کار را چندین بار تکرار کنید تا زمانی که میل به سیگار از بین برود. همچنین برای کاهش سطح استرس می توانید مدیتیشن را امتحان کنید.
• از مکان ‌ها، افراد و موقعیت ‌های مرتبط با سیگار دوری کنید. با افرادی که سیگار نمی کشند معاشرت کنید و یا به مکان ‌هایی بروید که سیگار کشیدن در آن جا ممنوع است.
• مواد غذایی یا محصولات قندی را جایگزین سیگار نکنید. این مواد باعث افزایش وزن می شوند. در عوض غذاهای کم کالری و سالم را انتخاب کنید.
• مایعات فراوان بنوشید، اما نوشیدنی های کافئین دار یا حاوی الکل را محدود کنید چون میل به سیگار کشیدن را تحریک می کنند.
• ورزش را فراموش نکنید، زیرا برای سلامتی مفید است و به آرامش شما کمک می کند.

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.