آیا برونشیت خطرناک است؟ آیا واگیردار است؟

برونشیت زمانی رخ می دهد که راه های هوایی ملتهب و پر مخاط شود و بیمار برای خلاص شدن از شر مخاط، سرفه می کند. این بیماری دو نوع حاد و مزمن دارد که برونشیت حاد خود به خود از بین می رود اما برونشیت مزمن هرگز از بین نمی رود و تنها می توان آن را مدیریت کرد. در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا برونشیت خطرناک است یا نه.

برونشیت چیست؟

لوله های برونش یا نایژه ها، هوا را از نای به ریه ها منتقل می کنند؛ هنگامی که این لوله ملتهب شود، برونشیت اتفاق می افتد و بیمار در طول این بیماری علائمی مانند تنگی نفس، ترشح مخاط، سرفه، تب پایین و… را تجربه می کند.

برونشیت می تواند حاد یا مزمن باشد:

1- برونشیت حاد

برونشیت حاد در اثر عفونت های تنفسی و سرماخوردگی ایجاد می شود. علائم آن اغلب کمتر از ۱۰ روز طول می کشد اما سرفه های ناشی از آن ممکن است تا چند هفته ادامه یابد.

2- برونشیت مزمن

برونشیت مزمن به دلیل سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن در معرض آلودگی ها رخ می دهد؛ برونشیت مزمن معمولا عود می کند و چندین هفته طول می کشد. این نوع از برونشیت بیشتر در افراد مبتلا به آسم یا آمفیزم دیده می شود.

علائم برونشیت در بزرگسالان

علائم معمول برونشیت عبارت اند از:

• آبریزش بینی
• سرفه
• گلو درد
• خستگی
• عطسه کردن
• خس خس سینه
• عفونت های مکرر و شدید تنفسی
• احساس سرما کردن
• کمر درد
• درد عضله
• ناخن ها، لب ها و پوست مایل به آبی به دلیل سطح کم اکسیژن
• تورم در پاها و مچ پا
• تب ۳۷.۷ تا ۳۸ درجه سانتیگراد

اولین علائم برونشیت حاد، شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا است.

همچنین بخوانید: سریعترین راه درمان آنفولانزا + علائم و نشانه ها

افراد مبتلا به برونشیت پس از عفونت اولیه، سرفه می کنند؛ سرفه ها در ابتدا خشک و سپس مرطوب و با مخاط همراه می شوند. سرفه های مرطوب شایع ترین علامت برونشیت حاد است که ممکن است از ۱۰ روز تا ۳ هفته ادامه پیدا کند.

یکی دیگر از علائم شایع، تغییر رنگ مخاط از سفید به سبز یا زرد است؛ این اتفاق به این معنا نیست که عفونت ویروسی است یا باکتریایی، این فقط به این معنی است که سیستم ایمنی بدن در حال فعالیت است.

در برونشت مزمن، با گذشت زمان تولید مخاط در ریه ها افزایش می یابد و به دلیل مخاط جمع شده در لوله های برونش، مشکلات تنفسی ایجاد می شوند که مخصوصا افراد در حین فعالیت بدنی آن را تجربه می کنند.

برخی از علائم برونشیت به علائم اورژانسی شناخته شده است؛ بنابراین اگر علاوه بر علائم گفته شده بالا، هر یک از علائم زیر را داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید:

• کاهش وزن غیرطبیعی و بدون برنامه ریزی شده
• سرفه های عمیق
• سرفه هایی که بیش از ۱۰ روز طول کشیده است
• مشکل در تنفس
• درد قفسه سینه
• تب ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر

علل ابتلا به برونشیت

علل برونشیت حاد به طور کلی شامل عفونت های ویروسی و باکتریایی، عوامل محیطی و سایر مشکلات ریوی باشد:

1- عفونت ویروسی

ویروس ها به احتمال ۸۵ تا ۹۵٪ باعث ابتلای بزرگسالان به برونشیت حاد می شوند؛ در واقع همان ویروس هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می توانند باعث برونشیت حاد نیز شوند.

2- عفونت باکتریایی

در موارد نادر، عفونت های باکتریایی مانند مایکوپلاسما پنومونیه، کلامیدیا پنومونیه و بوردتلا سیاه سرفه می تواند باعث ایجاد برونشیت شوند.

3- عوامل محیطی

تنفس محرک های مضر مانند دودهای شیمیایی، باعث التهاب نای و لوله های برونش و در نهایت ایجاد برونشیت حاد می شوند.

4- سایر مشکلات ریوی

گاهی اوقات افراد مبتلا به برونشیت مزمن یا آسم، به برونشیت حاد نیز مبتلا می شوند. در این موارد، برونشیت حاد به احتمال زیاد مسری نیست زیرا ناشی از عفونت نیست.

همچنین بخوانید: بررسی علائم عفونت ریه شدید

علل برونشیت مزمن عبارت است از:

1- سیگار کشیدن

سیگار عامل خطر اصلی برای ابتلا به برونشیت مزمن است. بیش از ۹۰٪ از مبتلایان برونشیت مزمن، سابقه مصرف دخانیات را دارند.

2- بودن در معرض دودهای مضر

قرار گرفتن در معرض دود سیگار و دیگر دودهای مضر، خطر ابتلا به برونشیت مزمن را در افراد افزایش می دهد.

3- آلودگی هوا

بودن در معرض آلودگی هوا، دودهای شیمیایی یا صنعتی، گرد و غبار و گازهای سمی می توانند باعث ابتلای افراد به برونشیت مزمن شوند.

برونشیت مزمن و مرگ

برخلاف برونشیت حاد، برونشیت مزمن یک بیماری جدی تر است که با گذشت زمان اتفاق می افتد؛ علائم برونشیت مزمن ممکن است بهتر یا بدتر شود اما هرگز به طور کامل از بین نخواهند رفت. بنابراین عدم درمان برونشیت مزمن، خطر آسیب شدید ریه را افزایش می دهد که به مرور زمان منجر به مشکلات تنفسی یا نارسایی قلبی می شود.

در حقیقت، برونشیت مزمن یکی از علل اصلی مرگ و میر در جهان است که اغلب در افراد بالای ۶۵ سال رخ می دهد و خطر مرگ ناشی از برونشیت مزمن در مردان بیشتر از زنان است.

آیا برونشیت واگیردار است؟

برونشیت حاد مسری است؛ به این دلیل که برونشیت حاد ناشی از عفونت است و عفونت می تواند از طریق قطرات مخاطی هنگام سرفه، عطسه، صحبت کردن و… پخش شود و از فردی به فرد دیگر سرایت کند.

اما برونشیت مزمن مسری نیست زیرا برونشیت مزمن ناشی از عفونت نیست، بلکه ناشی از التهاب طولانی مدتی است که معمولا در نتیجه عواملی مانند سیگار کشیدن ایجاد می شود و التهاب نمی تواند از فردی به فرد دیگر سرایت کند.

درمان برونشیت

اکثر برونشیت ها به راحتی در خانه با استراحت کردن، مصرف مایعات فراوان و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی درمان می شوند. فقط در صورتی که علائم فرد شدید و غیرمعمول است، به عنوان مثال سرفه های بیمار بسیار شدید باشد و یا بیش از سه هفته طول بکشد، نیاز است که حتما به دکتر مراجعه شود. در ادامه به طور مفصل تر به درمان برونشیت مزمن، بهترین آنتی بیوتیک ها برای برونشیت و درمان های خانگی برای برونشیت حاد و مزمن می پردازیم.

درمان قطعی برونشیت مزمن

اگرچه هیچ درمانی برای برای برونشیت مزمن وجود ندارد اما این بیماری را می توان با برخی از داروها و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، مدیریت کرد؛ به خصوص اگر زود تشخیص داده شود.

1- درمان های پزشکی

بسته به شدت بیماری، برنامه درمانی می تواند شامل یکی یا چند مورد از موارد زیر باشد:

برونکودیلاتور

این داروی استنشاقی راه های هوایی در ریه ها را باز و نفس کشیدن را آسان تر می کند.

تئوفیلین

تئوفیلین یک داروی خوراکی است که به رفع مشکلات تنفسی کمک می کند؛ این دارو ماهیچه ‌های راه‌ های هوایی را شل می کند تا راه های هوایی بیشتر باز شوند. بنابراین در صورت داشتن تنگی شدید نفس، پزشک تئوفیلین را تجویز می کند.

استروئیدها

اگر علائم بیمار با دو داروی بالا بهبود نیابد، پزشک داروهای استروئید را تجویز می کند که هم به صورت استنشاقی و هم به صورت خوراکی مورد استفاده قرار می گیرند.

توانبخشی ریوی

توانبخشی ریوی برنامه ای است شامل ورزش، مشاوره تغذیه و راهبردهای تنفسی که به منظور بهبود تنفس و بهزیستی کلی بیمار انجام می شود.

2- راهکارهای خانگی

ایجاد تغییرات خاصی در سبک زندگی و استفاده از داروهای طبیعی، می تواند علائم  برونشیت مزمن را کاهش دهد. برخی از این راهکارها به شرح زیر اند:

• استفاده از دستگاه بخور که به کاهش سرفه و مخاط موجود در راه های هوایی کمک می کند.
• انجام اقداماتی برای محدود کردن محرک هایی که استنشاق می کنید به کاهش التهاب و سرفه کمک می کند؛ به عنوان مثال کاهش مصرف سیگار و استفاده از ماسک پزشکی
• انجام فعالیت های بدنی برای تقویت ماهیچه های تنفسی
• نفس کشیدن با لب های جمع شده (غنچه کردن لب ها) به تسکین و تنظیم تنفس کمک می کند.

بهترین آنتی بیوتیک برای برونشیت

معمولا برای افراد مبتلا به برونشیت حاد، مصرف آنتی بیوتیک توصیه نمی شود؛ به این دلیل که این بیماری توسط ویروس ها ایجاد می شود و از آن جایی که آنتی بیوتیک روی ویروس ها اثر نمی کند، این دارو به این افراد کمکی نخواهد کرد.

پزشک در برخی شرایط برای بیماری برونشیت آنتی بیوتیک تجویز می کند؛ به عنوان مثال در صورتی که فرد مبتلا به برونشیت حاد، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به ذات الریه قرار دارد، پزشک به ویژه در فصول سرماخوردگی و آنفولانزا، برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز می کند؛ آنتی بیوتیک ها می توانند از تبدیل برونشیت حاد به ذات الریه جلوگیری کنند.

برخی از آنتی بیوتیک هایی که حتما باید پزشک آن ها را تجویز کند و با نظارت پزشک مصرف شود، عبارت اند از:

• آزیترومایسین
• سیپروفلوکساسین
• لووفلوکساسین
• آمپی سیلین
• آموکسی سیلین
• هتاسیلین

درمان خانگی برونشیت

در بیشتر موارد، درمان برونشیت عمدتا شامل راهکارهای خانگی و مراقبت در منزل است. از این رو نکات زیر به کاهش علائم و بهبودی سریع تر کمک می کنند:

1. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن مصرف کنید؛ این داروها گلودرد را تسکین می دهند.
2. برای کاهش درد و تب، داروهای مسکن بدون نسخه مصرف کنید.
3. از بخور سرد استفاده کنید؛ بخور سرد علاوه بر ایجاد رطوبت در هوا، به مرطوب کردن مخاط در مجرای بینی و قفسه سینه کمک می کند و تنفس را راحت تر می کند.
4. مایعات زیادی بنوشید مانند آب و چای و سوپ مرغ بخورید؛ مایعات مخاط را رقیق می کند، سرفه را تسکین می دهد و نفس کشیدن از طریق بینی را آسان تر می کند.
5. به چای یا آب جوش خود زنجبیل اضافه کنید؛ زنجبیل یک ضد التهاب طبیعی است که لوله های برونش را تحریک می کند و التهاب را تسکین می دهد.
6. عسل تیره مصرف کنید؛ عسل تیره علاوه بر تسکین سرفه و گلو درد، خاصیت ضد ویروسی و ضد باکتریایی دارد.
7. مصرف سیر نیز می تواند التهاب در مجاری هوایی برونش را کاهش دهد و باعث تسریع بهبودی شود.
8. به اندازه کافی بخوابید و به بدن خود اجازه دهید تا دوره بهبودی را طی کند.
9. سیگار نکشید و از قرار گرفتن در معرض دود سیگار و سایر دودها و محرک های مضر موجود در هوا خودداری کنید.

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.