بررسی تاثیر آلودگی هوا بر انسان

با صنعتی شدن شهرها و افزایش استفاده از وسائل نقلیه، تاثیر آلودگی هوا بر انسان نیز بیشتر شده است. طبق آمار رسمی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، هوای پایتخت ایران بیش‌ازبیش آلوده شده و در اغلب روزها برای گروه‌های حساس ناسالم به شمار می‌رود. علاوه بر پایتخت، هوای سایر کلان‌ شهرهای ایران نیز وضعیت مطلبوبی ندارد.

قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامتی افراد ایجاد کند. در این میان کودکان، فقرا و افراد مسن بیشتر از سایر گروه‌ها مستعد ابتلا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا هستند. در این مقاله به بررسی تأثیرات آلودگی هوا بر انسان‌ها خواهیم پرداخت. همچنین توصیه‌هایی برای محافظت از خود و عزیزان‌تان در برابر آلودگی هوا به شما ارائه خواهیم کرد.

تاثیر آلودگی هوا بر انسان چیست؟

شش آلاینده اصلی هوا، شامل ذرات معلق هوا، اُزن سطح زمین، مونوکسید کربن، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و سرب است. ذرات معلق اصطلاحی است که برای ذرات موجود در هوا، از جمله گردوغبار، خاک، دود و قطرات مایع به‌کار می‌رود.

تحقیقات نشان داده‌اند که ذرات ریز PM2.5 می‌توانند تا اعماق مجاری تنفسی ریه نفوذ کرده و باعث مرگ‌ومیر زودرس در افراد شوند. علاوه بر این، تاثیر آلودگی هوا بر انسان‌های بیمار بیشتر از سایر افراد بوده و می‌تواند بهبود آن‌ها را مختل کند. در ادامه این مقاله به تفصیل با تأثیرات منفی آلودگی هوا بر انسان آشنا خواهیم شد.

1. تاثیر آلودگی هوا بر ریه انسان

تأثیرات کوتاه‌مدت آلودگی هوا را می‌توانیم به‌سرعت روی دستگاه تنفسی خود مشاهده کنیم. قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا می‌تواند باعث بروز انواع مشکلات ریوی، مانند: آسم، عفونت ریه، برونشیت، تنگی نفس، سرطان نای و درد قفسه سینه شود. ذرات آلاینده از طریق نفس کشیدن وارد مجاری تنفسی شده و آن‌ها را تحریک یا مسدود می‌کنند. همچنین هوای آلوده می‌تواند طول درمان برخی بیماری‌ها، مانند آنفولانزا، کرونا و سرماخوردگی را افزایش دهد.

همچنین بخوانید: بررسی علائم عفونت ریه شدید

2. تاثیر آلودگی هوا در افزایش بیماری های قلب و عروق

مطالعات بسیاری درباره تاثیر آلودگی هوا بر انسان و افزایش بیماری‌های قلب و عروق انجام شده است. تحقیقات میدانی روی حیوانات نشان داد، آلودگی هوا اثر مستقیمی روی افزایش فشار خون دارد. همچنین تحقیقات آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) اثبات می‌کند، قرار گرفتن در معرض ذرات ریز PM2.5 طی چند ساعت تا چند هفته می‌تواند باعث افزایش حملات قلبی و مرگ ناشی از بیماری‌های قلب و عروق شود.

همچنین بخوانید: علائم سکته قلبی چیست؟

3. تاثیر آلاینده های هوا بر بیماری های پوستی

آلاینده‌های هوا می‌توانند باعث ایجاد تغییر در عملکرد طبیعی اجزای سازنده بدن، مانند لیپیدها، RNA و پروتئین‌ها شوند. پوست انسان از نوعی پروتئین معروف به کلاژن ساخته شده است. با تغییر عملکرد این پروتئین می‌توانیم شاهد اثرات زودهنگام پیری، روی پوست خود باشیم. همچنین میزان بالای آلودگی هوا بر لیپیدهای پوست نیز تأثیر گذاشته و با ایجاد شکاف بین سلول‌ها می‌تواند منجر به کاهش رطوبت پوست و خشکی آن شود.

علاوه بر این، مواد سمی موجود در آلاینده‌ها می‌توانند پوست را ملتهب کرده و منجر به بیماری‌هایی، همچون درماتیت تماسی، درماتیت آتوپیک، پسوریازیس، آکنه و سرطان پوست شوند.

4. تاثیر آلودگی هوا بر نرخ شیوع انواع سرطان در انسان

تاثیر آلودگی هوا بر انسان و افزایش نرخ شیوع سرطان، سال‌ها مورد بحث و بررسی پزشکان بوده است. تخمین زده می‌شود که سالانه صدها هزار مرگ ناشی از سرطان ریه در سراسر جهان با آلودگی هوا ارتباط دارد. آلودگی هوا می‌تواند باعث بروز سرطان در هر یک از اندام‌های بدن شود؛ اما بیشترین تأثیر آن مربوط به ریه و دستگاه تنفسی است.

علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد، آلودگی هوا می‌تواند به ماندگاری و بقای سرطان کمک کند. مواد موجود در آلاینده‌ها به سلول‌‌های سرطانی کمک می‌کنند، مکانیزم خود را تغییر داده و نسبت به درمان مقاوم شوند. به همین دلیل، مرگ‌ومیر افراد مبتلا به سرطان در شهرهای صنعتی چندین برابر محیط‌های بدون آلودگی است.

5. تاثیر آلودگی هوا بر افزایش بیماری های اعصاب و روان

همه ما می‌دانیم که آلودگی هوا بر سیستم تنفسی انسان تأثیر می‌گذارد؛ اما افراد کمی درباره اثرات آلودگی هوا بر مغز و احتمال ایجاد بیماری‌های اعصاب و روان می‌دانند. آلاینده‌های سمی هوا از طریق دهان و بینی به دستگاه گوارش وارد شده و از طریق خون به سراسر بدن ارسال می‌شوند. مغز انسان بزرگ‌ترین متقاضی مواد موجود در خون بدن است و به همین دلیل، بیشتر تحت‌تأثیر آلاینده‌ها قرار می‌گیرد.

همچنین بخوانید: علت بزرگ شدن طحال و درمان آن

در ادامه می‌توانید درباره رابطه آلودگی هوا و بیماری‌های اعصاب و روان بیشتر مطالعه کنید.

الف) رابطه آلودگی هوا و سکته مغزی

همان‌طور که در تیتر بالا اشاره کردیم، ذرات معلق در هوا می‌توانند وارد خون شوند. بدن می‌تواند تا حد زیادی این ذرات معلق موجود در خون را تصفیه کند؛ اما در بلندمدت این ذرات در رگ‌های خونی رسوب کرده و با مسدود کردن شریان‌های خونی، امکان سکته مغزی در افراد را افزایش می‌دهند.

ب) آلودگی هوا یکی از عوامل ایجاد اختلال اوتیسم

تاکنون دانشمندان نتوانسته‌اند علت اصلی اختلال اوتیسم را کشف کنند؛ اما تحقیقات نشان داده‌اند، عوامل بسیاری، از جمله آلودگی هوا می‌توانند در ایجاد اختلال اوتیسم نقش داشته باشند. این تحقیقات ثابت می‌کنند، آلودگی هوا می‌تواند بر مغز جنین تأثیر گذاشته و امکان ابتلا به اختلال اوتیسم را افزایش دهد.

همچنین بخوانید: معرفی و آشنایی با انواع اوتیسم

پ) رابطه آلودگی هوا و اختلالات افسردگی و اضطراب

برای سنجش رابطه بین آلودگی هوا و اختلال افسردگی و اضطراب، به‌مدت یک دهه، 400000 نفر در بریتانیا را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. این مطالعه نشان داد، حتی قرار گرفتن در معرض سطوح پایین ذرات ریز (PM)، دی اکسید نیتروژن (NO2) و اکسید نیتریک (NO) خطر ابتلا به افسردگی را تا 16 درصد و خطر ابتلا به اختلال اضطراب را تا 11 درصد افزایش می‌دهد.

همچنین تحقیقات جدید نشان می‌دهند قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلاینده‌های هوا، با افزایش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب همبستگی مثبت دارد.

ت) آیا آلودگی هوا با بیماری ام اس ارتباط دارد؟

بیماری MS یا مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری خود ایمنی بوده و دلیل اصلی ایجاد آن هنوز ناشناخته است. با این حال می‌دانیم یکی از دلایل ایجاد این بیماری، افزایش ترشح هورمون کورتیزول است. این هورمون در زمان‌هایی که فرد در خطر است یا استرس بالایی دارد، ترشح می‌شود. به نظر می‌رسد، آلودگی شدید هوا برای بدن، مانند یک موقعیت خطرناک تصور شده و ترشح هورمون کورتیزول را افزایش می‌دهد. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که آلودگی هوا به‌طور غیر مستقیم با بیماری MS ارتباط دارد.

ث) تاثیر آلودگی هوا بر اختلال ADHD

تحقیقات میدانی نشان داده‌اند، امکان ابتلا کودکانی که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند، به اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه 62 درصد بیشتر از سایر کودکان است. این تحقیقات، اثر منفی آلودگی‌های سربی و فلزات سنگین بر مغز را نیز تأیید می‌کنند.

6. تاثیر آلودگی هوا بر باروری مردان

جدیدترین مطالعات پژوهشی اثبات کرده‌اند، آلودگی هوا می‌تواند بر باروری مردان نیز تأثیر گذاشته و قدرت باروری آن‌ها را کاهش دهد. همچنین قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا به‌‌طور قابل توجهی با کاهش حجم مایع منی، غلظت اسپرم و تحرک پیشرونده اسپرم مرتبط است.

7. تاثیر آلاینده‌ های هوا بر دستگاه گوارش

آخرین مطالعات در حیطه بررسی تاثیر آلودگی هوا بر انسان نشان می‎‌دهد، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا، ترکیب میکروبیوتای روده را تغییر می‌دهد. با تغییر این ترکیب، خطر چاقی، دیابت، اختلالات گوارشی و سایر بیماری‌های مزمن روده افزایش پیدا می‌کند.

چطور از خود در برابر آلودگی هوا محافظت کنیم؟

مبارزه با عوامل آلودگی یکی از وظایف دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی است؛ اما تمام انسان‌های کره زمین به‌عنوان یک شهروند می‌بایست از خود در برابر آلودگی هوا و تاثیرات مخربی که بر انسان و محیط‌زیست دارد، محافظت کنند. برخی از پیشنهادت «وی‌سلامت» برای حفاظت از خود در برابر آلودگی هوا عبارت‌اند از:

• از وسائل حمل‌ونقل عمومی و دوچرخه به‌جای خودروهای شخصی استفاده کنید
• معاینه فنی خودرو را جدی بگیرید
• کاشت درخت در اطراف شهر محل زندگی و حفاظت از محیط‌زیست وظیفه تمام شهروندان است
• استفاده از ماسک در روزهایی که آلودگی هوا شدید است
• هنگام بالا بودن آلودگی هوا از ورزش کردن در فضای باز خودداری کنید
• سعی کنید قبل از شلوغ شدن سطح شهر به محل کار خود برسید
• از رفت‌وآمد در نقاطی که آلودگی هوا در آن‌ها شدید است، بپرهیزید
• اگر به بیماری‌های ریوی مانند آسم مبتلا هستید، حتماً اسپری خود را به‌همراه داشته باشید
• مصرف سبزیجات، لبنیات، ویتامین‌ها و مواد مغذی را فراموش نکنید
• پس از رسیدن به خانه حمام کنید یا صورت و دست‌های خود را به‌خوبی بشویید.

سوالات متداول

آلودگی هوا چه تاثیری بر مغز انسان ها می گذارد؟

آلودگی هوا یکی از عوامل ایجادکننده بیماری‌های اعصاب و روان بوده و می‌تواند با از بین بردن بافت مغز، خطر ابتلا به بیماری آلزایمر، اختلال اضطراب، بیش‌فعالی و افسردگی را افزایش دهد.

چرا نباید در معرض آلودگی هوا قرار بگیریم؟

قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در کوتاه‌مدت می‌تواند منجر به مشکلاتی، مانند آسم، عفونت ریه، برونشیت و سوزش چشم شود. همچنین آلودگی هوا در بلندمدت نرخ ابتلا افراد به سرطان، بیماری‌های مزمن و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی

در این مقاله به تاثیر آلودگی هوا بر انسان پرداختیم. آلودگی هوا از طریق بینی، دهان و پوست می‌تواند وارد بدن شده و در کوتاه‌مدت و بلندمدت اثرات نامطلوبی بر سلامت اشخاص و حتی امید به زندگی آن‌ها بگذارد. همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، کودکان، بیماران، افراد مسن و فقرا بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض خطرات آلودگی هوا هستند. به همین دلیل، در روزهایی که شاخص کیفیت هوا پایین است، از خروج افراد حساس از منزل جلوگیری کرده و خودتان نیز حتماً از ماسک استفاده کنید.

فاطمه رمضانی

دانش‌آموخته روان‌شناسی‌ هستم؛ اما در یکی از کلاس‌های واقعیت‌درمانی به این بینش رسیدم که «روان‌پزشکی» ایکیگای گمشده زندگی من است. در حال حاضر، بیشتر به «ویلیام گلاسر» درونم پروبال می‌دهم، درباره علوم‌پزشکی می‌خوانم، می‌نویسم و با شما به اشتراک می‌گذارم.