علت تلخی دهان چیست؟ آیا راهکاری دارد؟

انتظار می رود که طعم دهان پس از خوردن غذاهای تند یا ترش، تلخ شود؛ اما اگر بدون خوردن این غذاها، طعم دهان تلخ باشد چه دلیلی می تواند داشته باشد؟ چشایی حس پیچیده ای است و علت تلخی دهان ممکن است ناشی از تغییرات هورمونی، بهداشت نامناسب دهان، خشکی دهان، مصرف دارها، استرس، بارداری و بسیاری از عوامل دیگر باشد.

آیا تلخی دهان خطرناک است ؟

تلخی دهان به طور عمومی نشانه‌ای از تغییرات موقت و نادرست در طعم و رایحه دهان است و بیشتر مواقع خطرناک نیست. این ممکن است به دلیل مصرف مواد غذایی تلخ، داروها، تغییرات هورمونی، عوامل محیطی یا عوامل دیگری مانند عفونت‌های دهانی رخ دهد. با این حال، در بعضی موارد، تلخی دهان ممکن است نشانگر مشکلات جدی‌تری مانند مشکلات کبدی، مشکلات گوارشی یا عوارض داروها باشد.

در صورتی که تلخی دهان به طور مداوم و بدون دلیل آشکاری ادامه داشته یا با علائم دیگر همراه شود، بهتر است تا پزشک خود مشاوره کنید تا علت این مشکل را تشخیص داده و در صورت لزوم برنامه درمانی مناسب انجام دهید.

علت تلخی دهان و نشانه ها

اگر مطمئن نیستید طعم تلخی که در دهان تان حس می کنید غیرطبیعی است یا نه، چند علائم وجود دارد که نشان می دهد تلخی دهان ممکن است مزمن و غیرطبیعی باشد.

1- در طول روز طعم عجیبی در دهان تان حس می کنید.

اگر در طول روز و در یک مدت طولانی طعم تلخ عجیبی مانند طعم شوری، فلزی و یا فاسد در دهان خود حس می کنید و از بین نمی رود، احتمالا بهتر است با یک پزشک یا دندانپزشک صحبت کنید.

2- مزه تلخ دهان تمرکز شما را به هم می زند.

اگر مزه تلخ دهان تان را مدت طولانی است که حس می کنید و به قدری شدید است که در حین انجام کارهای روزمره تمرکزتان را به هم می ریزد و یا نمی توانید به خوبی متوجه طعم غذاهایی که می خورید شوید، باید این نشانه را جدی بگیرید.

3- طعم تلخ دهان با مسواک زدن از بین نمی رود.

یکی از اصلی ترین علائمی که نشان می دهد طعم تلخ دهان ممکن است یک بیماری و یا مشکل جدی باشد و باید آن را جدی گرفت این است که طعم تلخ دهان بعد از مسواک زدن باقی می ماند.

علت تلخی دهان

تلخ بودن دهان اغلب نشانه یک مشکل جدی نیست؛ با این حال تلخی دهان ممکن است آزاردهنده باشد، در زندگی روزمره افراد اختلال ایجاد کند و بر رژیم غذایی آن ها تاثیر بگذارد. موارد زیر می توانند باعث ایجاد تلخی دهان شوند:

1- سندرم سوزش دهان

سندرم سوزش دهان یک بیماری است که به دلیل آسیب به اعصاب دهان اتفاق می افتد و همان طور که از نام آن پیداست، باعث ایجاد احساس سوزش و درد در دهان و زبان می شود که بسیاری از افراد این سندرم را شبیه به خوردن فلفل تند توصیف می کنند.

این علائم ممکن است در یک قسمت از دهان، کل دهان، به صورت پراکنده و یا مزمن ظاهر شود و در نتیجه آن افراد برای مدت طولانی احساس خشکی دهان می کنند و طعم تلخ یا فلز در دهان شان حس می کنند و برخی از افراد مبتلا ممکن است در خوردن و آشامیدن مشکل داشته باشند.

سندرم سوزش دهان هم در زنان و هم در مردان اتفاق می افتد اما گفته شده است معمولا در افرادی که در دوران یائسگی و بعد از آن قرار دارند بیشتر رخ می دهد و ممکن است بعد از درمان بیماری هایی مثل درمان دیابت و درمان سرطان نیز اتفاق افتد.

2- یائسگی

زنانی که در دوران یائسگی هستند نیز ممکن است طعم تلخی را در دهان خود حس کنند. این وضعیت می تواند به دلیل سطوح پایین استروژن در بدن باشد که منجر به یک بیماری ثانویه مانند سندرم سوزش دهان می شود و یا ممکن است به دلیل خشکی مداوم دهان باشد.

3- مسائل دندانپزشکی

بهداشت نامناسب دندان می تواند یکی دیگر از عوامل علت تلخی دهان باشد و همچنین باعث افزایش حفره ها، عفونت ها، بیماری ها و التهاب لثه شود. بنابراین مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن از مشکلات رایج دندان جلوگیری می کند. همچنین استفاده از دهانشویه ضدباکتری و مسواک زدن بر روی زبان نیز می تواند به کاهش باکتری و طعم تلخ دهان کمک کند.

4- بارداری

هورمون استروژن که در دوران بارداری نوسانات زیادی دارد می تواند حس چشایی را در افراد تغییر دهد. بسیاری از زنان در دوران بارداری، به خصوص در سه ماهه اول بارداری، طعم تلخ یا فلزی در دهان خود حس می کنند که این تجربه معمولا در اواخر بارداری یا پس از زایمان از بین می رود.

5- خشکی دهان

خشکی دهان ناشی از کاهش تولید بزاق و یا تغییر در ترکیب بزاق است. از آن جایی که بزاق، باکتری های موجود در دهان را کاهش می دهد، نداشتن بزاق کافی باعث می شود تا باکتری های بیشتری در دهان زنده بمانند.

افراد مبتلا به خشکی دهان، در دهان خود احساس چسبندگی و خشکی می کنند؛ کاهش بزاق به دلایل مختلفی رخ می دهد، از جمله:

• سالخوردگی و افزایش سن
• مصرف داروهای خاص
• گرفتگی بینی و تنفس از طریق دهان
• بیماری های خود ایمنی مانند سندرم شوگرن که باعث خشکی بیش از حد دهان و چشم می شود.
• مصرف دخانیات و سیگار کشیدن

کاهش بزاق عوارض زیادی دارد؛ به عنوان مثال کاهش بزاق می تواند طعم ها را تغییر دهد، به طوری که طعم چیزها ممکن است تلخ تر به نظر آید. علاوه بر این، کاهش بزاق می تواند بلع یا صحبت کردن را سخت کند. همچنین  افرادی که کاهش بزاق دارند ممکن است بیشتر دچار عفونت های لثه شوند.

6- رفلاکس معده یا اسید معده

رفلاکس معده زمانی اتفاق می افتد که اسفنکتر تحتانی مری ضعیف می شود و باعث برگشت غذاها و اسید معده از معده به سمت مری و حتی دهان می شود.

اسفنکتر تحتانی مری درواقع ماهیچه ای لوله ای شکل است که غذا را از دهان به معده می برد و از آن جایی که مواد غذایی حاوی اسید و آنزیم های گوارشی هستند، عملکرد غیرطبیعی آن، یعنی برگشت غذاها از معده به سمت مری و دهان، باعث ایجاد طعم تلخ در دهان و مشکلات دیگری می شود که شامل موارد زیر است:

• سوزش در قفسه سینه چند ساعت بعد از خوردن غذا
• مشکلات بلع
• سرفه خشک مزمن

7- استرس و اضطراب

سطوح بالای استرس و اضطراب بدن را در حالت آماده باش برای مقابله با استرس قرار می دهد و این وضعیت اغلب حس چشایی فرد را تغییر می دهد. بنابراین اضطراب نیز می تواند باعث خشکی دهان شود که اغلب منجر به تلخی دهان می شود.

8- مصرف برخی از داروها و مکمل ها

برخی از داروها عوارضی مانند خشکی دهان دارد و برخی از داروها و مکمل ها ممکن است دارای عناصر تلخ یا فلزی باشند و باعث تلخی دهان و به جا گذاشتن مزه فلز در دهان شوند.

داروهای رایجی که چنین عوارضی دارند عبارتند از تتراسایکلین، آنتی بیوتیک های خاص، لیتیوم که برای درمان برخی از اختلالات روانپزشکی استفاده می شود، برخی از داروهای قلبی و ویتامین ها و مکمل های حاوی روی، آهن، کروم و مس.

9- بیماری ها و عفونت ها

هنگام سرماخوردگی، عفونت سینوسی یا سایر بیماری های عفونی، بدن به طور طبیعی پروتئینی را آزاد می کند که توسط سلول های مختلف بدن ساخته می شود تا با التهاب ناشی از بیماری ها و عفونت ها مقابله کند. این پروتئین می‌تواند بر پرزهای چشایی تاثیر بگذارد و باعث افزایش حساسیت ما به مزه‌ های تلخ در هنگام بیماری شود.

10- آسیب عصبی

مانند دیگر حواس پنجگانه، پرزهای چشایی به طور مستقیم با اعصاب مغز در ارتباط هستند و آسیب های عصبی می توانند باعث تغییر در تجربه حس های افراد شوند. آسیب عصبی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• آسیب به سر
• صرع
• MS
• تومورهای مغزی
• فلج بل
• زوال عقل

11- درمان های سرطان

پرتو درمانی و شیمی درمانی یکی دیگر از عوامل علت تلخی دهان است. این درمان ها اغلب پرزهای چشایی را تحریک می کنند و باعث می شوند افراد هنگام خوردن و یا نوشیدن بسیاری از چیزها حتی آب، طعم فلز یا تلخی حس کند.

12- برفک دهان

عفونت های قارچی در دهان اغلب باعث ایجاد لکه های سفید روی زبان، دهان و یا گلو می شوند و همچنین باعث تلخی دهان می شود و تا زمانی که عفونت درمان نشود، علائم ناشی از آن باقی می مانند.

13- سندرم آجیل کاج

بدن برخی از افراد با خوردن آجیل واکنش بیش از حدی نشان می دهد که این وضعیت با نام سندرم آجیل کاج شناخته می شود. این افراد معمولا ۱ تا ۳ روز پس از مصرف آجیل طعم تلخ و یا فلزی در دهان شان حس می کنند که ممکن است این حس تا چندین هفته برای آن ها ادامه یابد.

درمان خانگی

علت تلخی دهان هر چه باشد، چندین راه حل وجود دارد که می توانید در خانه انجام دهید تا از تلخ شدن دهان تان جلوگیری کنید و یا تلخی را از بین ببرید:

• مایعات فراوان بنوشید و آدامس های بدون قند بجوید تا بزاق دهان تان بیشتر شود.
• بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید؛ دو بار در روز و هر بار به مدت ۲ دقیقه به آرامی مسواک بزنید، یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید و هر ۶ ماه یک بار برای معاینه به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
• اگر رفلاکس معده دارید می توانید با رعایت نکاتی مثل داشتن وزن متعادل، پرهیز از خوردن غذاهای تند و چرب، عدم مصرف دخانیات، مصرف محدود الکل و خوردن وعده‌ های غذایی کم ولی در دفعات بیشتر، رفلاکس معده خود را کاهش دهید. دم کرده گیاه نارون لغزنده یکی از درمان های طب سنتی برای رفلاکس معده است.
• اگر فکر می کنید که علت تلخی دهان تان داروهایتان است، حتما درباره آن با پزشک تان مشورت کنید و از او بخواهید تا در صورت امکان داروهای شما را تغییر دهد.

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.