چگونه به کودک حرف زدن بیاموزیم

پس از تولد نوزادان، یکی از دغدغه‌ها و پرسش‌های والدین این است که چگونه به کودک حرف زدن بیاموزیم؟ برخلاف تصور اغلب افراد، کودکان نه در یک‌سالگی، بلکه از اولین لحظه تولد شروع به حرف زدن می‌کنند. گریه کردن اولین تلاش کودکان برای ارتباط برقرار کردن با افراد و صحبت کردن است.

در این مقاله به بررسی مسیر رشدی صحبت کردن انسان خواهیم پرداخت و همچنین روش‌هایی برای آموزش حرف زدن به کودکان ارائه خواهیم کرد.

مهارت های گفتاری کودکان 1 تا 3 ماهه

به‌طور طبیعی، کودکان 1 تا 3 ماهه نسبت به صداهای اطراف خود واکنش نشان داده و حتی با صداهای بلند از جا می‌پرند. در این مدت کودک در حال کسب مهارت‌های زبانی است و به همین دلیل، هنگامی که شخصی با او صحبت می‌کند، کاملاً سکوت کرده و به آواها گوش می‌دهد.

علاوه بر این، اگر کودک در حال مکیدن سینه مادر یا شیشه شیر باشد، با شنیدن صداهای مختلف می‌توانید، مشاهده کنید که سرعت مکیدن او تغییر می‌کند. در این بازه زمانی، نوزاد شروع به تولید اصوات مختلف کرده و به اصطلاح «غان‌وغون» می‌کند.

مهارت های گفتاری کودکان 4 تا 6 ماهه

در این بازه زمانی، کودکان می‌توانند با چشم، صداها را دنبال کنند. علاوه بر این، متوجه تغییر لحن افراد نیز می‌شوند. از نظر مهارت‌های گفتاری، کودک وارد مرحله «بَبِلینگ» می‌شوند. ببلینگ به وضعیتی گفته می‌شود که کودک با حروف بی‌صدای زبان مادری خود آشنا شده و می‌تواند آن‌ها را با حروف صدادار کوتاه ( َ، ُ، ِ ) ترکیب کند. برای مثال کودکان تک‌واژهای «بَبَبَبَ» یا «دَدَدَدَ» را تکرار می‌کنند.

مهارت های گفتاری کودکان 7 تا 12 ماهه

کودک 7 تا 12 ماهه می‌تواند کلمات مربوط به اشیا، مانند توپ، لیوان، در و غیره را تشخیص دهد. همچنین افعال درخواستی، مثل بخواب، بشین، بخور و غیره را نیز تشخیص می‌دهد. از نظر گفتاری نیز می‌تواند، حروف بی‌صدا را با حروف صدادار بلند (آ، ای، او) ترکیب کند. برای مثال کودکان می‌توانند تک‌واژهای «با با» یا «دا دا» را بسازند.

در پایان یک‌سالی، کودکان قادر خواهند بود اولین کلمات معنادار خود، مانند بابا، ماما، بای‌بای را بسازند. البته ممکن است این کلمات را کاملاً واضح ادا نکنند.

مهارت های گفتاری کودکان 1 تا 2 ساله

با افزایش سن کودکان، دایره واژگان آن‌ها نیز گسترده‌تر می‌شود. کودکان 1 تا 2 ساله، هر ماه می‌توانند واژگان جدیدی را ادا کنند؛ به‌طوری که یک کودک 2 ساله می‌تواند حداقل 300 کلمه را تلفظ کند. همچنین در این بازه زمانی، کودکان می‌توانند جملات 2 کلمه‌ای ساخته و حتی از کلمات پرسشی نیز استفاده کنند. برای مثال، کودکان جملات «دادا کو»، «لالا نه» و غیره را به‌خوبی تلفظ می‌کنند.

البته توجه داشته باشید که یک کودک 1 تا 2 ساله، حروف ابتدایی کلمات را بهتر ادا می‌کند؛ بنابراین ممکن است حرف زدن او برای همه قابل فهم نباشد. همچنین کودکان در این سن می‌توانند اسم اشخاص، اشیا و تصاویر داخل کتاب‌ها را تشخیص دهند.

مهارت های گفتاری کودکان 2 تا 3 ساله

کودکان 2 تا 3 ساله، دایره واژگان بزرگتری داشته و تقریباً اسم تمام اشیا را می‌دانند. همچنین می‌توانند جملات 3 کلمه‌ای و حروف سخت‌تر زبان را به‌خوبی ادا کند. جملات کودکان در این سن برای مراقبان و اطرافیان او کاملاً قابل فهم هستند؛ اما ممکن است غریبه‌ها نتوانند جملات آن‌ها را درک کنند. در این سن کودکان علاقه بیشتری به قصه و کتاب داستان پیدا می‌کنند.

مهارت های گفتاری کودکان 3 تا 4 ساله

در این سن، کودکان می‌توانند مفهوم کلمات پرسشی را درک کرده و به سوالات دیگران پاسخ دهند. همچنین می‌تواند جملات 4 یا 5 کلمه‌ای بسازند و غریبه‌ها نیز متوجه مفهوم جملات آن‌ها می‌شوند. کودکان 3 تا 4 ساله می‌توانند به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار کرده و با آن‌ها صحبت کنند.

مهارت های گفتاری کودکان 4 تا 5 ساله

دانش دستور زبان یک کودک 4 تا 5 ساله تقریباً به‌اندازه یک بزرگ‌سال است و کودک می‌‌تواند جملات بلندتر و با جزئیات بیشتر بسازد. در این سن علاقه او به شنیدن داستان بیشتر شده و تلاش می‌کند در گفتار روزمره خود از تکنیک‌های داستان‌سرایی استفاده کند.

چگونه به کودک حرف زدن بیاموزیم؟

تقویم مهارت‌های زبانی که در تیترهای بالا مطالعه کردید، صرفاً یک راهنما بوده و ممکن است برخی کودکان دیرتر از هم‌سالان خود صحبت کنند. دیر صحبت کردن کودک به این معنی نیست که کودک دچار مشکل یا اختلال خاصی است! شما می‌توانید از طریق روش‌هایی که در ادامه معرفی خواهیم کرد، به توسعه مهارت‌های زبانی کودک خود کمک کنید.

1. با کودک خود صحبت کنید

تحقیقات نشان داده‌اند، کودکانی که والدین‌شان زیاد با آن‌ها صحبت نمی‌کنند دایره لغات کمتری داشته و از تلفظ دقیق کلمات عاجزاند. نوزادان 1 الی 3 ماهه، می‌توانند صدای مراقبان اصلی خود را از صدای سایر افراد تشخیص دهند و حتی به صدای آن‌ها واکنش نشان دهند؛ بنابراین نوزادان خود را دست‌کم نگیرید.

دقت داشته باشید که کودکان ممکن است نتوانند حروف یک کلمه را به‌درستی تلفظ کنند و اغلب حروف م، ب، د و ت را جایگزین سایر حروف می‌کنند. برای مثال ممکن است پروانه را دروانه تلفظ کند.

برای اغلب والدین، کودکانه صحبت کردن فرزندشان جالب بوده و آن‌ها هم با کودک‌شان همراه شده و با لحن کودکانه صحبت می‌کنند! این غلط‌ترین شیوه آموزش حرف زدن به کودکان است. کودکان برای جلب توجه و بامزه به نظر رسیدن، حروف را اشتباه تلفظ نمی‌کنند؛ بلکه هنوز سیستم آوایی آن‌ها به‌طور کامل رشد نکرده است. بدین ترتیب هنگام صحبت کردن با کودکان به این نکات دقت کنید:

• کلمات را دقیق و شمرده تکرار کنید
• کودک را برای درست تلفظ کردن کلمات تحت فشار قرار ندهید
• از دست کودک عصبانی نشوید
• اگر کودک شما بیش از 4 سال سن دارد، از یک متخصص گفتار درمانگر کمک بگیرید.

2. تقلید کردن را به کودکان یاد دهید

کودکان اغلب مهارت‌های خود را از طریق تقلید کردن به دست می‌آورند؛ بنابراین تقویت این مهارت در آن‌ها می‌تواند سرعت حرف زدن را نیز افزایش دهید. برای مثال، می‌توانید کودک را به صداسازی، تشویق کنید.

روبه‌روی کودک بنشینید طوری که صورت کودک مقابل صورت شما باشد و شروع کنید به ساختن زنجیره‌های آوایی، مانند بابابابابابا، دَدَدَدَدَدَدَ، ماماماما. کودک خود را تشویق کنید که با شما همراهی کند.

یکی دیگر از راه‌های تقویت مهارت تقلید کردن این است که از کودک بخواهید اعضای بدن‌ش، مانند دست، زبان، چشم و غیره را نشان دهد.

برای مثال، روبه‌روی کودک بنشینید، دست خودتان را تکان دهید و بگویید: «دستت کو؟ دستتو نشون بده». با بزرگ‌تر شدن کودک می‌توانید به او دست زدن، بای‌بای کردن، دالی کردن و غیره را نیز آموزش دهید. به یاد داشته باشید، اینکه کودک شما از درستورات پیروی می‌کند، یعنی مفهوم کلمات و جملات را درک کرده و یک زبان‌آموز کوشا است.

3. برای کودک داستان بخوانید

به‌تناسب رشد کودک می‌توانید برای کودک‌تان داستان و شعر بخوانید. مطالعه‌ای در سال 2019 نشان داد، کودکانی که همراه با والدین هر روز کتاب می‌خوانند، 1.4 میلیون کلمه بیشتر از سایر کودکان در دایره لغات خود دارند. علاوه بر این، کتاب‌های تصویری تأثیر بیشتری در آموزش حرف زدن به کودکان و تقویت حافظه تصویری آن‌ها دارند.

4. کلمه بازی

همان‌طور که در تیترهای بالا مطالعه کردید، کودکان از 7 ماهگی می‌توانند اشیای اطراف خود را تشخیص دهند. شما می‌توانید نسبت به سن کودک، سوالاتی درباره اشیا محیط اطراف از او بپرسید. علاوه بر این، زمانی که کودک به یک شی یا شخص اشاره می‌کند، می‌توانید به او کمک کنید تا آن لغت و لغت‌های مرتبط با آن مفهوم را یاد بگیرد.

برای مثال، کودک نوپای شما به لیوان شیر اشاره می‌کند. به‌جای اینکه فقط لیوان شیر را به کودک بدهید، با داستان‌سرایی، چند لغت جدید به او یاد دهید و بگویید: «شیر می‌خوای؟ شیر سفید و شیرینه. بابا برات شیر خریده که بخوری و قوی بشی». بدین ترتیب کودک شما تشویق می‌شود وقتی به چیزی نیاز دارد، فقط به آن اشاره نکند؛ بلکه اسم آن را هم بیان کند.

یکی دیگر از تمرینات زبان‌آموزی این است که حرف زدن کودک‌تان را تکمیل کنید. برای مثال، کودک شما یک سگ می‌بیند و می‌گوید: «سگ». در پاسخ به کودک بگویید: «وای چه سگ بزرگی، چه رنگیه؟ قهوه‌ای، سگ چی میگه؟ آفرین هاپ هاپ می‌کنه». در این تمرین شما علاوه بر تأیید درست بودن پاسخ کودک، مفاهیمی مثل اندازه، رنگ و صدا را نیز به کودک آموزش داده‌اید.

5. از قرار دادن گوشی های هوشمند در اختیار کودکان، خودداری کنید

یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند با تأخیر زبانی کودکان 18 ماهه ارتباط مستقیم دارد.

همچنین آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، تأکید می‌کند که کودکان 2 تا 5 ساله بیشتر از یک ساعت در روز نباید در معرض گوشی‌های هوشمند و محتواهای رسانه‌ها باشند. در عوض می‌توانید از کتاب، داستان‌های صوتی مخصوص کودکان و بازی برای رشد دانش زبانی کودک استفاده کنید.

6. به کودک حق انتخاب بدهید

با دادن حق انتخاب به کودکان علاوه بر افزایش حس ارزشمندی در آن‌ها، می‌توانید آن‌ها را تشویق به حرف زدن کنید. برای مثال تصور کنید 2 نوع آب‌میوه در خانه دارید. می‌توانید از کودک بپرسید که آب پرتقال را دوست دارد یا آب سیب را. بدین ترتیب، کودک تشویق خواهد شد که برای به دست آوردن آب‌میوه موردعلاقه خود، از نام آن میوه استفاده کند.

سوالات متداول

چرا کودک نوپای من صحبت نمی کند؟

اینکه کودک شما صحبت نمی‌کند، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اگر کودک شما بین 7 ماه تا 5 سال سن داشته و می‌تواند برخی کلمات را ادا کند، با انجام تمرینات این مقاله می‌توانید او را تشویق به حرف زدن کنید. اگر کودک شما بالای 2 سال سن داشته و حتی قادر به ساختن زنجیره‌های صداسازی نیست، بهتر است به یک پزشک اطفال مراجعه کنید.

جمع‌بندی

در این مقاله پاسخ سوال چگونه به کودک حرف زدن بیاموزیم را بررسی کردیم. دقت داشته باشید که کودکان مهارت‌های زبانی را با سرعت‌های مختلف یاد می‌گیرند؛ بنابراین سعی کنید صبور باشید و کودک‌تان را با دیگران مقایسه نکنید.

فاطمه رمضانی

دانش‌آموخته روان‌شناسی‌ هستم؛ اما در یکی از کلاس‌های واقعیت‌درمانی به این بینش رسیدم که «روان‌پزشکی» ایکیگای گمشده زندگی من است. در حال حاضر، بیشتر به «ویلیام گلاسر» درونم پروبال می‌دهم، درباره علوم‌پزشکی می‌خوانم، می‌نویسم و با شما به اشتراک می‌گذارم.