همه چیز درباره اختلال بیماری دو قطبی
همه ما گاهی تغییراتی را در خلق و خوی خود تجربه می کنیم؛ با این حال، برخی از افراد تغییرات متفاوت تری را تجربه می کنند. برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، تجربه هیجانات شدید و حالات افسردگی انقدر شدید است که ممکن است زندگی روزمره شان را دچار مشکل کند. اختلال دو قطبی هم رایج و هم قابل درمان است و اگر کسی را می شناسید و یا خودتون مبتلا به اختلال دو قطبی هستید، یک متخصص آگاه و با تجربه می تواند به کاهش علائم این بیماری کمک کند.
شناخت اختلال بیماری دو قطبی
اختلال دو قطبی که قبلا بیماری شیدایی – افسردگی نامیده می شد، یک وضعیت روانی جدی است که منجر به تغییرات خلقی می شود. این تغییرات خلقی شامل حالات افسردگی و همچنین دوره های شیدایی است. در طول دوره های شیدایی، افراد احساس می کنند که «بالا» هستند و انرژی زیادی دارند و در دوره های افسردگی، افراد احساس های غم، اندوه و یا بی تفاوتی را تجربه می کنند.
اختلال دو قطبی علاوه بر تغییرات خلق و خو، می تواند بر خواب، عزت نفس، اشتها و تمرکز تاثیر بگذارد و همچنین این افراد ممکن است دارای مشکلات جسمانی مانند میگرن، فشار خون بالا و حملات قلبی باشند. به همین خاطر افراد مبتلا به دو قطبی درمان نشده معمولا در انجام وظایف روزانه مشکل دارند.
اختلال دو قطبی انواع مختلفی دارد و می تواند تاثیر متفاوتی روی هر فرد بگذارد.
انواع مختلف اختلال دو قطبی
اگرچه تغییرات خلق و خو و سطح انرژی در همه انواع دو قطبی ها دیده می شود، اما هر نوع از این اختلال ویژگی های خاص خود را دارد.
1- دو قطبی I
افراد مبتلا به دو قطبی نوع یک هم دوره های شیدایی و هم دوره های افسردگی را تجربه می کنند.
دوره های شیدایی در دو قطبی نوع یک حداقل ۷ روز طول می کشد و شامل خلق و خوی بسیار بالا یا تحریک پذیری، افزایش انرژی، کاهش نیاز به خواب، افزایش عزت نفس، گفتار سریع و تغییرات در اشتها و تمرکز است.
در این نوع ممکن است دوره های افسردگی نیز تجربه شود و گاهی اوقات افراد هر دو علائم افسردگی و شیدایی را همزمان تجربه می کنند که به آن “دوره مختلط” می گویند.
برخی از افراد مبتلا به دو قطبی نوع یک، علائم روان پریشی را نیز در طول یک دوره شیدایی و یا افسردگی تجربه می کنند. علائم روان پریشی شامل باورها یا ادراکات غیرعادی است؛ مانند باور به چیزهایی که درست نیستند و یا دیدن و شنیدن جیزهایی که دیگران آن‌ها را حس نمی کنند. به عبارت دیگر علائم روان پریشی با از دست دادن تماس با واقعیت همراه است و باعث می شود فرد مطمئن نباشد که چه چیزی واقعی است و چه چیزی نیست.
هر دو دوره شیدایی و افسردگی، نشان دهنده تغییرات مشخصی در خلق و خو و رفتار فرد است که بر عملکرد زندگی روزمره تاثیر منفی می گذارد.
همچنین بخوانید: عوارض افسردگی شدید را جدی بگیرید
2- دو قطبی II
دو قطبی نوع دو با دوره های هیپومانیا همراه است و هیپومانیا نوع خفیف تر شیدایی تعریف شده است. بنابراین دوره های شیدایی در دو قطبی نوع دو خفیف تر و حتی از نظر زمانی هم کوتاه تر از دوره های شیدایی در دو قطبی نوع یک است.
افراد مبتلا به دو قطبی نوع دو همچنین ممکن است علائم روان پریشی را تجربه کنند درحالی که کمتر از دو قطبی نوع یک تجربه می شود.
اختلال سیکلوتایمیک
اختلال سیکلوتایمیک با نام های اختلال خلق ادواری و یا اختلال متناوب خلقی نیز شناخته شده است. اختلال سیکلوتایمی در واقع نوع خفیف و مزمن اختلال دو قطبی است و افراد مبتلا به این اختلال به طور سریع، مکرر و نوسانی دوره های افسردگی و شیدایی را تجربه می کنند.
اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان غیرعادی نیست
اختلال دو قطبی معمولا در سال های پایانی نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می شود؛ با این حال ممکن است علائم این اختلال در کودکان خردسال نیز ظاهر شود.
تشخیص اینکه آیا نوجوانان نوسانات خلقی طبیعی را تجربه می کنند یا نشانه هایی از یک بیماری روانی، کار بسیاری دشواری است و برای والدین، مراقبان، دوستان و اعضای خانواده اهمیت زیادی دارد که به نوسانات خلقی متفاوت با رفتار معمولی توجه کنند، چرا که تغییرات رفتاری ممکن است نشانه ای از شروع یک مسئله روانی باشد. در صورت نگرانی، مهمترین کاری که باید انجام دهید این است که کمک بخواهید. حتی اگر کودک به اختلال دو قطبی تشخیص داده نشود، ممکن است یک مشکل روانی دیگری وجود داشته باشد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
چه چیزی باعث اختلال دو قطبی می شود؟
با وجود این که علت دقیق اختلال دو قطبی هنوز مشخص نیست، عوامل متعددی در شکل گیری این اختلال نقش دارند.
1- ژنتیک
سابقه خانوادگی فردی در بروز اختلال دو قطبی نقش بسیار زیادی دارد. افرادی که اعضای خانواده آن ها، مخصوصا والدین و خواهر و برادر، دو قطبی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
2- تغییر در ساختار و عملکرد مغز
ساختار کلی و عملکرد مغز افرادی که بیماری دو قطبی دارند با سایر افراد متفاوت است. طبق گفته تحقیقات، نحوه عبور انتقال دهنده های عصبی بین نورون ها، در ایجاد این بیماری تاثیرگذار است.
3- داشتن مشکلات روانی دیگر
افرادی که دچار مشکلات روانی دیگری هستند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال دو قطبی هستند. این مشکلات روانی اغلب شامل اختلال افسردگی و اختلال اضطرابی است.
نشانه های اختلال دو قطبی
همانطور که ظاهر هر فرد متفاوت است، تجربه اختلال دو قطبی نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
برخی از نشانه هایی که نشان می دهد فردی در حال تجربه یک دوره شیدایی است:
- احساس سرخوشی
- تحریک پذیری شدید
- کاهش نیاز به خواب بدون احساس خستگی
- تغییر در اشتها
- پرش سریع افکار
- رفتارهای پرخطر و قضاوت ضعیف مانند خرج کردن مقدار زیادی پول، مصرف بیش از حد الکل و یا رفتارهای جنسی پرخطر
- داشتن ایده هایی که در آن فرد احساس می کند فوق العاده با استعداد، مهم و یا قدرتمند است
برخی از افراد مبتلا به دو قطبی، یک یا چند دوره افسردگی را تجربه می کنند که رایج ترین علائم آن ها عبارتند از:
- احساس غمگینی، ناامیدی یا نگرانی در بیشتر روز و تقریبا هر روز
- از دست دادن علاقه و لذت به فعالیت هایی که معمولا از آن ها لذت می برند
- صرف زمان طولانی برای انجام کارهای روزمره و ساده
- تغییرات عمده در خواب
- تغییرات عمده در اشتها
- آهسته صحبت کردن؛ به طوری که به سختی کلمات از دهانشان خارج می شود
- مشکل در تمرکز
- داشتن افکار خودکشی
بدون درمان مناسب، ممکن است این دوره ها در طول زمان بدتر شوند. به عنوان مثال، اگر دوره های هیپومانیا جدی گرفته نشود، ممکن است به دوره های شیدایی تمام عیار تبدیل شود. به همین دلیل، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی باید از یک متخصص مانند روانشناس و یا روانپزشک کمک بگیرند.
نحوه تشخیص و درمان اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است و اگر درمان نشود، علائم آن به مرور زمان شدیدتر و بدتر می‌شود. بنابراین داشتن یک برنامه درمانی و دنبال کردن آن، در کاهش علائم و بهبودی فرد تاثیر زیادی دارد.
برای تشخیص اختلال دو قطبی، پزشک ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهد و برای رد سایر بیماری هایی که شبیه دو قطبی هستند سوالاتی بپرسد. برای تشخیص درست، فرد باید حداقل یک دوره شیدایی و یک دوره افسردگی را تجربه کرده باشد و انواع علائم و شدت آن‌ها برای تعیین نوع اختلال دو قطبی ارزیابی می شود.
بهترین درمان برای اختلال بیماری دو قطبی، ترکیب دارو و روان‌درمانی است. علاوه بر آن، ایجاد برنامه های روتین سالم از جمله خواب منظم، ورزش و اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل برای افراد مبتلا به دو قطبی مفید است.
1- داروها
خط اول درمان دو قطبی، داروهای تثبیت کننده خلق و خو هستند و رایج ترین آن‌ها لیتیوم و والپروات است. علاوه بر تثبیت کننده های خلق و خو، پزشکان ممکن است برای علائم دیگری که ناشی از اختلال دو قطبی نیست نیز داروهایی را تجویز کنند مثلا داروهای ضد روان پریشی مانند اولانزاپین، پالیپریدون و آریپیپرازول.
مهم است به خاطر داشته باشید:
- هر سوالی دارید از پزشک تان بپرسید. همه بیماران باید سوال بپرسند و خطرات و فواید داروهایی که مصرف می کنند را بدانند.
- به دلیل تداخلات منفی دارویی، اگر از داروهای دیگری استفاده می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر درباره مصرف دارو نگرانی هایی دارید، با پزشک خود مطرح کنید تا در صورت لزوم دوز و یا دارو را تغییر دهد.
- توصیه های پزشکی را رعایت کنید. مثلا اجتناب از قطع ناگهانی داروها
- برنامه درمانی خود را دنبال کنید و داروها را به طور مداوم و طبق تجویز مصرف کنید، حتی زمانی که احساس خوبی دارید؛ چرا که هدف داروها، مدیریت و کاهش علائم است و احساس خوب داشتن فقط نشانه ای از کارآمد بودن مصرف دارو است.
- ممکن است تا دو هفته طول بکشد تا داروها اثر خود را بگذارند.
2- روان درمانی
روان درمانی یکی دیگر از درمان های اصلی و موثر اختلال بیماری دو قطبی است.
روان درمانی به افراد کمک می کند تا علائمی که تجربه می کنند و رفتارها و مهارت های مثبتی را در خود شناسایی کنند. مهارت های آموخته شده در روان درمانی، دفعات و یا شدت علائم خلقی را کاهش می دهد.
یکی از محورهای اصلی در روان درمانی اختلال دو قطبی، مهارت های بین فردی است. بسیار مهم است که افراد مبتلا به دو قطبی این آگاهی را داشته باشند که چگونه با نوسانات خلقی سریع، افکار، احساسات و رفتارهای آزاردهنده کنار بیایند. اگر آن ها بتوانند تشخیص دهند که چه زمانی قرار است دچار یک دوره شیدایی یا افسردگی شوند، بهتر می توانند شرایط را مدیریت کنند و خود و اطرافیانشان را برای آن آماده کنند.
روان درمانی همچنین آموزش، حمایت و راهنمایی هایی را برای اعضای خانواده فراهم می کند. بنابراین در برخی موارد، خانواده درمانی می تواند بخش مهم دیگری از درمان باشد. خانواده درمانی معمولا پس از شروع روند درمان فردی، مفیدتر است.
اختلال دو قطبی را می توان مدیریت کرد: امید خود را از دست ندهید!
مدیریت اختلال دو قطبی چالش برانگیز است اما با رعایت موارد گفته شده در این مطلب، این اختلال می تواند کمتر طاقت فرسا به نظر برسد. صبور باشید؛ بهبود نیاز به زمان دارد. پایبند بودن به روند درمان، پرهیز از عادات منفی، ایجاد یک روتین سالم، مدیریت عوامل استرس زا و داشتن حمایت اجتماعی قوی می توانند کمک کننده باشند.
دانش آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.
