علل و درمان تنبلی چشم در کودکان
آمبلیوپی یا تنبلی چشم در کودکان به معنای کاهش بینایی در یک چشم است و به ندرت هر دو چشم را درگیر می کند. تنبلی چشم در کودکان به دلیل رشد غیر طبیعی بینایی در اوایل زندگی اتفاق می افتد و معمولا از بدو تولد تا 7 سالگی ایجاد می شود و یکی از علل اصلی کاهش بینایی در کودکان است.
تشخیص و درمان به موقع تنبلی چشم در کودکان از مشکلات طولانی مدت بینایی کودکان جلوگیری می کند و چشمی که بینایی ضعیف تری دارد معمولا با عینک، لنز و یا درمان های پیشرفته تر قابل درمان است است.
علائم و نشانه های تنبلی چشم در کودکان
گاهی اوقات تنبلی چشم بدون معاینه چشم مشهود نیست، با این حال علائم تنبلی چشم در کودکان شامل موارد زیر است:
- نتایج غیرطبیعی تست های غربالگری بینایی
- انحراف مردمک چشم ها
- کارکرد چشم ها با هم هماهنگ نیست.
- درک ضعیف از عمق
- بستن چشم
- کج کردن سر
علل تنبلی چشم در کودکان
تنبلی چشم به دلیل رشد غیرطبیعی بینایی در اوایل زندگی ایجاد می شود. در این وضعیت، مسیرهای عصبی بین لایه نازکی از بافت (شبکیه) در پشت چشم و مغز تغییر می کنند و چشم ضعیف تر سیگنال های بینایی کمتری دریافت می کند و در نهایت، توانایی چشم ها برای کار کردن با بکدیگر کاهش می یابد و مغز ورودی چشم ضعیف تر را تا حدی بسته نگه می دارد.
همچنین بخوانید: هر آنچه که درباره ضعیف شدن چشم کودکان باید بدانید
بنابراین هر چیزی که باعث تار شدن دید و یا انحراف مردمک چشم کودکان شود می توانند منجر به تنبلی چشم شوند. علل شایع این بیماری عبارتند از:
1- عدم تعادل عضلانی (استرابیسم آمبلیوپی)
شایع ترین علت تنبلی چشم در کودکان، عدم تعادل عضلانی است که چشم ها را تحت تاثیر قرار می دهد. عدم تعادل است که منجر به انحراف چشم ها می شود و کارکرد هماهنگ دو چشم را از بین می برد.
2- تفاوت در وضوح بینایی بین چشم ها (آمبلیوپی انکساری)
تفاوت قابل توجه در میزان بینایی هر چشم، یکی دیگر از دلایل تنبلی چشم در کودکان است. برای مثال بینایی یک چشم بسیار ضعیف تر از چشم دیگر باشد و یا فقط یکی از چشم ها دوربین، نزدیک بین و یا آستیگمات باشد. در برخی از کودکان، دلیل تنبلی چشم ممکن است ترکیبی از استرابیسم (مورد قبلی) و مشکلات انکساری باشد.
درمان مشکلات انکساری اغلب تجویز و استفاده از عینک و یا لنز است.
3- محرومیت
محرومیت شدیدترین نوع تنبلی چشم است. محرومیت به معنای وجود مشکل در یکی از چشم هاست، مثلا داشتن آب مروارید یکی از چشم ها، که می تواند دید واضح در آن چشم را از بین ببرد. تنبلی چشم ناشی از محرومیت در دوران نوزادی نیاز به درمان فوری دارد تا از از دست رفتن دائمی بینایی کودکان جلوگیری شود.
عوامل خطر تنبلی چشم در کودکان
برخی از عوامل وجود دارند که خطر تنبلی چشم در کودکان را افزایش می دهند. این عوامل عبارتند از:
- تولد زودرس کودک
- کم وزن بودن نوزاد در بدو تولد
- سابقه خانوادگی تنبلی چشم
- ناتوانی های رشدی
عوارض تنبلی چشم در کودکان
از دست دادن بینایی
یکی از عوارض تنبلی چشم در کودکان این است که اگر درمان نشود ممکن است باعث از دست رفتن دائمی بینایی در آن ها شود.
بررسی اولیه تنبلی چشم کودکان در خانه
تنبلی چشم در کودکان همیشه با علائم خودش را نشان نمی دهد و اغلب برای اولین بار در طول آزمایش چشم تشخیص داده می شود. با این حال، علائم اصلی برای تنبلی چشم وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم و با بررسی این علائم می توانید تا حدودی متوجه شوید که آیا کودک تان تنبلی چشم دارد یا نه. این علائم عبارتند از:
- به کودک تان بگویید هنگام نگاه کردن به چیزها به آن ها خیره شوند.
- چشم ها به جهات مختلفی اشاره می کنند. (داشتن انحراف چشم)
- کودک نمی تواند یک شی یا شخص را با چشمانش دنبال کند.
- وقتی کودک به چیزی نگاه می کند سر خود را خم می کند.
- داشتن سردرد
- کودک در گرفتن و یا پرتاپ کردن مشکل دارد.
- زمین خوردن زیاد کودک
- پلک زدن زیاد کودک
- چشم های کودک اغلب خسته است و مالیدن زیاد چشم ها توسط او
نکاتی که درباره تنبلی چشم در کودکان باید مورد توجه قرار دهید این است که:
- بسیاری از کودکان متوجه مشکلی در بینایی خود نمی شوند.
- می توانید موقع بررسی چشم های یک کودک کوچک تر، هر چشم او را با دست بگیرید، در این صورت ممکن است اگر چشم قوی تر او را گرفته باشید او بیشتر شکایت کند.
- کودکان بزرگ تر ممکن است به شما بگویند که نمی توانند با یک چشم خوب ببینند و همچنین ممکن است در خواندن، نوشتن و کشیدن مشکل داشته باشند.
چه زمانی برای تنبلی چشم در کودکان باید به پزشک متخصص مراجعه کرد؟
اگرچه معاینه کامل چشم بین سنین ۳ تا ۵ سال برای همه کودکان توصیه می شود، اگر در چندین هفته اول به دنیا آمدن کودک تان متوجه انحراف مردمک چشم او شدید لازم است به پزشک مراجعه کنید. بررسی بینایی به ویژه در صورتی که سابقه خانوادگی انحراف چشم، آب مروارید در دوران کودکی و یا سایر بیماری های چشمی وجود داشته باشد بسیار مهم است.
همچنین بخوانید:علت انحراف چشم در بزرگسالی چیست ؟
چگونگی تشخیص تنبلی چشم در کودکان
برای تشخیص تنبلی چشم در کودکان، در ابتدا پزشک چشم های کودک را معاینه می کند؛ در این معاینه سلامت چشم ها، چشم دارای انحراف، تفاوت بین چشم ها و یا دید ضعیف هر دو چشم بررسی می شود و قبل از معاینات و بررسی ها از قطره چشمی برای گشاد کردن مردمک چشم استفاده می شود؛ این قطره چشمی باعث تاری دید می شود و این تاری دید ممکن است چند ساعت تا یک روز طول بکشد.
روش هایی که برای معاینه و تشخیص بینایی برای کودکان مورد استفاده قرار می گیرد به سن و مرحله رشدی کودک بستگی دارد:
1- کودکان پیش کلامی
یک روش برای معاینه کودکان زیر ۳ سال این است که از یک دستگاه بزرگ نمایی استفاده می کنند و روش دیگر این است که توانایی نوزاد یا کودک نوپا را در ثابت نگاه کردن و دنبال کردن یک شی متحرک ارزیابی می کنند.
2- کودکان ۳ سال به بالا
با استفاده از تست هایی که شامل تصاویر یا حروف است بینایی کودکان بالای ۳ سال را ارزیابی می کنند؛ به این صورت که هر چشم برای آزمایش چشم دیگر پوشانده می شود.
درمان تنبلی چشم در کودکان
مهم است که درمان تنبلی چشم در کودکان، در اسرع وقت در همان دوران کودکی، یعنی زمانی که ارتباطات پیچیده بین چشم و مغز در حال شکل گیری است، آغاز شود. بهترین نتایج زمانی اتفاق می افتد که درمان قبل از ۷ سالگی شروع شود؛ اگرچه نیمی از کودکان بین ۷ تا ۱۷ ساله نیز به درمان ها پاسخ می دهند.
درمان های تنبلی چشم در کودکان به دلیل تنبلی چشم و میزان تاثیر این بیماری بر بینایی کودک بستگی دارد؛ بنابراین با توجه به این موارد، پزشک یکی از درمان های زیر را توصیه می کند:
1- عینک های مخصوص
عینک ها و یا لنزهای مخصوص می توانند مشکلاتی مانند نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگماتیسمی که منجر به تنبلی چشم در کودکان می شوند را تا حدی برطرف کنند.
2- چشم بند مخصوص
یکی از راه حل ها برای جلوگیری از تنبلی چشم در کودکان، تحریک چشمی است که دید ضعیف تری دارد. به این صورت که کودک به مدت ۲ تا ۶ ساعت و یا حتی ساعات بیشتری در طول روز از یک چشم بند مخصوص استفاده می کند و آن را روی چشمی که دید بهتری دارد می گذارد تا در طول روز از چشمی که ضعیف تر است بیشتر استفاده کند و در واقع آن چشم بیشتر تحریک شود.
لازم است به این نکته توجه داشته باشید که استفاده طولانی مدت از چشم بند نیز می تواند باعث ایجاد تنبلی چشمی که روی آن چشم بند می گذاریم شود. با این حال این اتفاقات معمولا قابل حل و برگشت پذیر است.
3- فیلتر بانگتر
این فیلتر مخصوص روی عدسی عینک چشمی که دید قوی تری دارد قرار می گیرد و به این صورت عمل می کند که چشم قوی تر را تار می کند و مانند یک چسب چشم، چشم ضعیف تر را تحریک می کند.
4- قطره چشم
یک قطره دارویی به نام آتروپین برای درمان تنبلی چشم در کودکان وجود دارد که به طور موقت دید چشم قوی تر را تار می کند و استفاده از آن کمک می کند که چشم ضعیف تر در طول روز بیشتر کار کند. از عوارض جانبی این قطره می توان به سوزش چشم و حساسیت به نور اشاره کرد.
5- عمل جراحی
اگر فرزندتان افتادگی پلک، آب مروارید و یا مشکلات دیگری دارد که باعث تنبلی چشم محرومیتی شده است، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
با درمان مناسب تنبلی چشم، بینایی کودکان معمولا در عرض چند هفته تا چند ماه بهبود می یابد و درمان ممکن است از ۶ ماه تا دو سال طول بکشد.
تقریبا در ۲۵٪ از کودکان مبتلا به تنبلی چشم درمان شده، چیزی تحت عنوان “عود تنبلی چشم” اتفاق می افتد؛ بنابراین مهم است که کودک شما از این نظر تحت نظر پزشک متخصص باشد تا اگر تنبلی چشم عود کرد، درمان دوباره شروع شود.
دانش آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.
