گرفتن کودک از پوشک و آموزش دستشویی رفتن

گرفتن کودک از پوشک یکی از مراحل دوران کودکی است که اکثر کودکان در سن ۱۸ تا ۳۶ ماهگی (۱.۵ تا ۳ سالگی) آمادگی این آموزش را دارند اما مطمئنا این سن برای همه بچه ها صدق نمی کند و یادتان باشد که مهمترین قسمت این مرحله، آمادگی و توانایی کودک است. در این برهه علاوه بر آمادگی و توانایی کودک، نحوه برخورد مراقبین در آموزش دستشویی رفتن نیز بسیار مهم است. در ادامه بیشتر به این مبحث می پردازیم.

آمادگی رشدی کودک

از آن جایی که هر کودک با سرعت خاص خود رشد می کند، سن گرفتن کودک از پوشک می تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از تحقیقات نشان می‌ دهند که آموزش خیلی زود یا خیلی دیر ممکن است منجر به پسرفت یا تاخیر رشدی شود، اما باید بدانیم که زمان‌ بندی برای این آموزش در هر کودکی متفاوت است.

اگرچه مطالعات نشان می دهند که اکثر کودکان از نظر جسمی و عاطفی در سن ۱۸ تا ۳۶ ماهگی آماده هستند تا آموزش دستشویی رفتن را شروع کنند اما باید در نظر داشته باشید که سن تنها عامل تصمیم گیری در مورد زمان مناسب از پوشک گرفتن کودک نیست. اگر می خواهید بدانید که آیا زمان از پوشک گرفتن کودک رسیده است یا نه، باید به دنبال علائم آمادگی در کودک باشید، این علائم عبارتند از:

داشتن مهارت کلامی، یعنی دانستن معنای برخی از کلمات مانند خیس، خشک، تمیز، کثیف و…
داشتن مهارت حرکتی، مثلا بالا و پایین کشیدن شلوار
توانایی پیروی از دستورالعمل های ساده
خشک ماندن پوشک به مدت دو ساعت و یا بعد از بیدار شدن کودک از خواب
نشان دادن علاقه به استفاده از توالت فرنگی کودک و دستشویی رفتن
توانایی نشستن بر روی توالت فرنگی کودک
درخواست کودک برای تعویض پوشک کثیف
حرکات منظم روده، یعنی قابل پیش بینی بودن زمان دفع و آشکار شدن نشانه های دفع در کودک
نشان دادن علاقه به پوشیدن لباس زیر، تمیزی و کنار گذاشتن پوشک
تمایل به خوشحال کردن والدین و رفتار بزرگانه در کودک

دور نگه داشتن پوشک از دید کودک

گاهی اوقات شکست خوردن و یا طولانی مدت شدن آموزش دستشویی رفتن کودکان، بیشتر به عملکرد والدین مربوط می شود و سطح مهارت یا آمادگی کودک کمتر در آن دخیل است. شاید برایتان باور نکردنی باشد اما در این برهه زمانی که دستشویی رفتن را به کودک آموزش می دهیم، این که آیا پوشک در دید کودک قرار دارد یا نه و کودک به پوشک دسترسی دارد یا نه، می ‌تواند بر مدت زمان موفق شدن در این آموزش تاثیر بگذارد.

صرف نظر از سن کودک، این که پوشک در اطراف کودک باشد به طوری که بتواند آن را ببیند، برای او به این معناست که مراقبین در این آموزش جدی نیستند. وقتی پوشک در دسترس کودک باشد، خیالش راحت است که هنوز این گزینه را دارد و می تواند به استفاده از آن ادامه دهد و از آن جایی که استفاده از پوشک برای کودکان راحت تر است و هنوز با توالت فرنگی و دستشویی رفتن ناآشنا و غریبه هستند، اغلب به استفاده از پوشک ادامه می دهند و اگر کودک بخواهد که همچنان از پوشک استفاده کند، مشکل بدتر از قبل می شود؛ زیرا در این صورت والدین باید تصمیم بگیرند که آیا درخواست کودکشان را برآورده کنند یا نه.

از یک طرف تسلیم نشدن والدین منجر به عصبانیت می شود و از طرف دیگر تسلیم شدن باعث طولانی مدت شدن آموزش دستشویی رفتن می شود. بنابراین دور نگه داشتن پوشک از دید کودک، از مشکلات زیادی جلوگیری می کند. اگر فکر می کنید فرزندتان از همه نظر آماده است تا دستشویی رفتن را یاد بگیرد، پوشک ها را جایی بگذارید که نتواند آن ها را ببیند و یا به آن ها دسترسی داشته باشد.

استفاده از شورت های آموزشی مخصوص

شورت های آموزشی کودکان، روشی خوب و کمک کننده برای آموزش دستشویی رفتن است اما ممکن است برای برخی از کودکان، در پیشرفت این آموزش به عنوان مانعی نیز عمل کند؛ یعنی اثر آموزشی را کم کند یا آموزش را از نظر زمانی طولانی تر کند. برای این که به کودک نشان دهیم از این به بعد برای دستشویی کردن باید به دستشویی برود و دیگر نمی تواند در پوشک دستشویی کند، بهتر است از شورت های آموزشی استفاده نکنیم چرا که کارکرد این شورت ها برای کودکان شبیه پوشک می باشد و استفاده از آن ها باعث می شود که کودکان دیرتر از پوشک گرفته شوند.

اگر از این شورت ها فقط هنگام خواب استفاده می کنید، سعی کنید واقعا فقط در آن زمان استفاده کنید و به قانون خود پایبند باشید. سپس وقتی که کودک از خواب بیدار شد از او بخواهید تا از توالت فرنگی مخصوص خود استفاده کند و لباس زیر بپوشد. علاوه بر آن، درست مانند پوشک مطمئن شوید که شورت آموزشی را نیز جایی قرار دارد که در دسترس کودک نیست.

آموزش دستشویی رفتن کودکان در طول شب

آموزش دستشویی رفتن در طول شب، بسیار بیشتر از دستشویی رفتن در طول روز زمان می برد. طبق AAP (آکادمی پزشکی اطفال آمریکا)، شب ادراری در ۲۰٪ از کودکان ۵ ساله و ۱۰٪ از کودکان ۷ ساله رخ می دهد. بنابراین استفاده از پوشک یا شورت های مخصوص حتی تا دوران دبستان غیرمعمول نیست؛ زیرا مثانه آن ها هنوز توانایی نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی را ندارد و همچنین برای بچه هایی که خواب عمیقی دارند، یاد گرفتن بیدار شدن در طول شب برای دستشویی رفتن، زمان بیشتری طول می کشد.

علل تاخیر در یاد گرفتن دستشویی رفتن کودکان

در بعضی مواقع حتی زمانی که پوشک به طور کامل حذف شده است، باز هم ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا کودک از توالت فرنگی مخصوص خود استفاده کند و یا به دستشویی برود. اگر کودکی علیرغم آمادگی های رشدی که دارد، هنوز دوست دارد پوشک بشود و از دستشویی رفتن امتناع می کند، باید عمیق ‌تر نگاه کرد تا متوجه شد چه اتفاقی در حال افتادن است.

روش آموزش والدین

والدین باید ارزیابی کنند که آیا روشی که از آن استفاده می کنند برای کودک مناسب است یا نه. هر کودک به طور متفاوتی یاد می گیرد، بنابراین ممکن است تغییر کوچکی در روش آموزش، منجر به موفقیت شود.

نحوه برخورد والدین

یکی از مسائلی که کمتر به آن پرداخته شده این است که قبل از شروع فرایند از پوشک گرفتن کودک، والدین مخصوصا مادر باید از نظر روانی آماده باشد. به عنوان مثال والدین باید این آگاهی را داشته باشند که قرار است دوره سختی را سپری کنند؛ این که مراقبین بدانند قرار است دوره سختی را بگذرانند، خیلی می تواند آن ها را در این مسیر آماده تر کند. والدین همچنین باید بدانند که پروسه هر کودک در این فرایند متفاوت با کودک دیگری است؛ برای مثال ممکن است یک کودک زودتر و یا دیرتر از کودکان دیگر این فرایند را بگذراند و یا روشی برای یک کودک جواب دهد و همان روش برای کودک دیگر مناسب نباشد.

علاوه بر آن، والدین برای این پروسه باید برنامه ریزی کنند. مثلا از قبل بدانند که این زمان، زمان از پوشک گرفتن کودک است و آن تایم را به کار غیرفوری و غیرمهم دیگری اختصاص ندهند و تا جایی که می توانند برای این آموزش وقت بگذارند و به کودک توجه داشته باشند. برای نتیجه گیری بهتر والدین می توانند تلاش های کم کودکان را تشویق کنند، جایزه های کوچکی برای آنان درنظر بگیرند و باید بسیار بیشتر از قبل در این فرایند صبور و شکیبا باشند، کودکان را سرزنش نکنند، تنبیه نکنند، غر نزنند و به کودک، نیازها و ترس هایش اهمیت بدهند. در این دوره حمایت همسر خیلی مهم است و باعث می شود تا حد زیادی خستگی مادر رفع شود.

وضعیت روانی کودک

والدین باید فرایند دستشویی رفتن را بدون هیچ اجباری شروع کنند و قبل از شروع این فرایند به آمادگی جسمی و روانی کودک توجه داشته باشند. برای مثال، قبل از شروع آموزش ها، برای آمادگی روانی کودک می توان برایشان کتاب ها و داستان هایی با موضوع دستشویی رفتن خواند و حتی برای خرید این کتاب ها، کودک را همراه خود ببریم. والدین همچنین باید زمان مناسبی را برای آموزش دستشویی رفتن انتخاب کنند؛ به عنوان مثال کودک نباید در آن زمان استرس دیگری داشته باشد و باید از نظر روانی آمادگی کامل داشته باشد.

ترس ها

اگر کودک از دستشویی و یا توالت فرنگی مخصوص کودکان می ترسد، احتمالا زمان از پوشک گرفتن نیز مقاومت بیشتری از خود نشان دهد. سعی کنید قبل از شروع آموزش دستشویی رفتن، با خود کودک برای خرید توالت فرنگی مخصوص کودکان اقدام کنید و او را در انجام این کارها شریک کنید. با کودک در مورد ترس هایش صحبت کنید و به او اطمینان دهید که دستشویی رفتن و دستشویی کردن بخش طبیعی از رشد است. اگر مشکل ادامه داشت، با پزشک اطفال و یا یک روانشناس کودک صحبت کنید تا ببینید آیا برای حل کردن ترس کودک مداخله حرفه ای نیاز است یا نه.

همچنین بخوانید: بهترین روش های کنترل ترس کودک کدامند؟

مشکلات پزشکی

در برخی موارد ممکن است کودک یک مشکل پزشکی داشته باشد که باعث تاخیر او در یادگیری دستشویی رفتن شده است. در این شرایط با پزشک اطفال کودکتان صحبت کنید تا ببینید آیا مسائل فیزیکی مانند ظرفیت کوچک مثانه، عدم کنترل عضلانی، درد ناشی از یبوست و عفونت های ادراری دخیل هستند یا نه.

مریم حاتمی

دانش‌ آموخته روان‌شناسی بالینی هستم. سال‌هاست با روان‌شناسی زندگی میکنم، درباره آن میخوانم، مینویسم و اغلب نوشته‌هایم را با دیگران به اشتراک می‌گذارم. همچنین تجربه نوشتن در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، معلولیت و توانبخشی و علمی را نیز دارم.