علت بزرگ شدن طحال و درمان آن

دست خود را مشت کنید! طحال به‌طور طبیعی به‌اندازه مشت شما است؛ اما این اندام می‌تواند از حد معمول بزرگ شود که به این وضعیت اسپلنومگالی یا بزرگی طحال می‌گویند. علت بزرگ شدن طحال چیست؟ طحال بخشی از سیستم لنفاوی بدن بوده و در سمت چپ بدن و زیر قفسه سینه قرار دارد. این اندام با ذخیره گلبول‌های سفید و تهیه آنتی‌بادی به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. برخی از وظایف دیگر طحال عبارت‌اند از:

• مبارزه با عفونت‌های موجود در بدن از طریق ساخت گلبول‌های سفید B و T
• تصفیه خون از سموم و میکروارگانیسم‌ها (باکتری و ویروس)
• از بین بردن سلول‌های خونی قدیمی یا غیرطبیعی و جایگزین کردن دوباره آن‌ها در خون
• ارسال آهن بازیافت شده از تخریب گلبول‌های قرمز به مغز استخوان
• ذخیره خون برای زمان‌های اضطراری
• تولید اوپسونین برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن
• ساخت گلبول‌های قرمز برای جنین (تا 5 ماهگی).

حال که با وظایف این اندام مهم در بدن آشنا شدیم، در ادامه به این سوال‌ها پاسخ خواهیم داد که چرا طحال بزرگ می‌شود، علائم بزرگ شدن طحال چیست و چه راه‌هایی برای پیشگیری از بزرگ شدن طحال وجود دارد. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

علت بزرگ شدن طحال یا اسپلنومگالی چیست؟

عوامل مختلفی، مانند انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها می‌توانند علت بزرگ شدن طحال باشند. اگر طحال شما به‌درستی، وظایف خود را انجام ندهد باعث بروز مشکلاتی، همچون کاهش تعداد گلبول‌های قرمز و کم‌خونی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید، افزایش سطح عفونت در بدن و کاهش تعداد پلاکت‌های خون می‌شود. با این شرایط می‌توان نتیجه گرفت که تشخیص به‌موقع بزرگ شدن طحال می‌تواند اهمیت بسیاری در حفظ سلامت شما داشته باشد. برخی از علل اسپلنومگالی عبارت‌اند از:

1- عفونت ویروسی مونونوکلئوز

ویروس مونونوکلئوز اغلب از طریق ظروف اشتراکی آلوده منتقل می‌شود و به همین دلیل به «بیماری بوسیدن» نیز معروف است. این بیماری باعث متورم شدن غدد لنفاوی گلو و زیربغل و افزایش تولید آنتی بادی می‌شود. از آنجایی که طحال بخشی از سیستم لنفاوی بدن است، بزرگ شدن طحال می‌تواند یکی از عوارض جانبی ابتلا به ویروس مونونوکلئوز باشد.

2- مالاریا

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هرساله 210 میلیون نفر به مالاریا مبتلا شده و 440 هزار نفر به‌دلیل عوارض جانبی ناشی از این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. پس از اینکه پشه مالاریا افراد را نیش می‌زند، انگل‌های این حشره وارد خون و کبد شده و می‌توانند حداقل تا یک‌سال در کبد نهفته بمانند. با آلوده شدن خون و کبد به انگل‌های مالاریا، طحال برای کاهش و کنترل این انگل‌ها شروع به تولید سلول‌های میلوئیدی می‌کند.

تحقیقات نشان داده‌اند، سلول‌های نابالغ میلوئیدی می‌توانند با پاک‌سازی گلبول‌های قرمز خون تا حد زیادی با انگل مالاریا مقابله کنند؛ اما طحال در اثر تولید این سلول‌ها شروع به بزرگ شدن می‌کند.

3- مشکلات کبدی

مشکلات کبد، مانند هپاتیت مزمن یا سیروز می‌توانند علت بزرگ شدن طحال باشند. این بیماری‌ها می‌توانند باعث افزایش فشار در رگ‌های خونی شوند. از آنجایی که تمام خون بدن از طحال نیز می‌گذرد، فشار بر عروق می‌تواند باعث تجمع خون در طحال و بزرگ شدن آن شود.

همچنین بخوانید: آیا علائم بیماری کبد را جدی می گیرید؟

4- آرتریت روماتوئید در نوجوانان

هر بیماری که باعث التهاب سیستم لنفاوی شود، می‌تواند عامل بزرگ شدن طحال باشد. آرتریت روماتوئید نوجوانان نیز سیستم لنفاوی را درگیر کرده و باعث افزایش التهاب آن و در نتیجه بزرگ شدن طحال می‌شود.

5- بیماری هوچکین

بیماری هوچکین یکی از انواع سرطان‌ها است که با نام لنفوم نیز شناخته می‌شوند. لنفوم، اصطلاحی است که برای توصیف سرطان‌های سیستم لنفاوی به کار می‌رود. علت اصلی این بیماری ناشناخته است؛ اما با ایجاد تومور در غدد لنفاوی، می‌تواند سیستم لنفاوی بدن را درگیر کند.

علامت اصلی این بیماری تورم غدد لنفاوی در گردن است؛ با این حال می‌تواند بر غدد لنفاوی سراسر بدن از جمله، غدد لنفاوی زیربغل، قفسه سینه، کشاله ران و حتی شکم تأثیر بگذارد. تومورهای ایجاد شده در غدد لنفاوی، می‌توانند فشار جریان مایع لنف را بیشتر کرده و در نهایت منجر به بزرگ شدن غیرطبیعی طحال یا کبد (هپاتومگالی) می‌شوند.

به‌طور کلی وجود تومور در غدد لنفاوی، طحال یا اندام‌های نزدیک به طحال می‌توانند باعث افزایش فشار و در نهایت بزرگ شدن غیرطبیعی این اندام شوند.

6- سرطان خون

سرطان خون یا لوسمی می‌تواند باعث تجمع غیرطبیعی گلبول‌های سفید شود. در اثر تجمع گلبول‌های سفید، غدد لنفاوی و طحال متورم شده و در نهایت طحال بزرگ خواهد شد. علاوه بر این، بیماری‌های دیگری، مانند نارسایی قلبی، بیماری خود ایمنی لوپوس و بیماری سلول داسی شکل نیز می‌توانند باعث افزایش اندازه طحال شوند.

اندازه طحال بر اساس سن

طحال شما مانند سایر اندام‌های بدن، با افزایش سن رشد می‌کند. با این حال، هنگامی که شما به سن بزرگ‌سالی می‌رسید، هر 10 سال یک‌بار طحال کمی کوچک‌تر می‌شود. در جدول زیر می‌توانید اندازه طبیعی طحال تا سن 15 سالگی را مشاهده کنید.

علائم بزرگ شدن طحال

اغلب افرادی که دارای طحال بزرگ هستند، ذکر می‌کنند که قبل از معاینه توسط پزشک هیچ علامت خاصی نداشتند؛ بنابراین اگر حدس می‌زنید طحال شما از حد معمولی بزرگ‌تر شده یا علائم زیر را تجربه می‌کنید، می‌بایست حتماً توسط پزشک معاینه شوید. پزشک با معاینه فیزیکی شما و همچنین به‌کمک تکنولوژی‌های سونوگرافی و تصویربرداری اندازه طحال شما را به‌طور دقیق بررسی می‌کند. برخی از علائم بزرگ شدن طحال عبارت‌اند از:

• احساس درد و ناراحتی در سمت چپ شکم و پایین قفسه سینه (محل قرارگیری طحال)
• احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا، به‌دلیل فشار وارد کردن طحال به معده
• بی‌حالی و کم‌خونی به‌دلیل کم شدن تعداد گلبول‌های قرمز
• افزایش ابتلا به بیماری‌های مختلف عفونی در اثر کاهش تولید گلبول‌های سفید
• امکان لمس طحال با دست در افراد لاغر.

آیا رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند باعث بزرگ شدن طحال شود؟

تا لحظه‌ای که این مقاله نوشته شده، هیچ پژوهشی انسانی، ارتباط بین رژیم غذایی و بزرگ شدن طحال را بررسی نکرده است؛ بنابراین نمی‌توان گفت رژیم غذایی خاصی می‌تواند علت بزرگ شدن طحال باشد. با این حال، سبک زندگی و رژیم غذایی شما می‌تواند بر عواملی که باعث افزایش اندازه طحال می‌شوند، تأثیر بگذارد.

برای مثال، کسی که اعتیاد به نوشیدنی‌های الکی دارد، قطعاً در آینده دچار مشکلات کبدی خواهد شد. همان‌طور که در متن مقاله مطالعه کردید، مشکلات کبدی یکی از عوامل اصلی بزرگ شدن طحال هستند. چاقی، مصرف غذاهای چرب، دیابت، مصرف بیش اندازه نمک، عدم تحرک، سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکی می‌توانند به‌طور غیرمستقیم در بزرگ شدن طحال تأثیر داشته باشند.

راهکارهایی برای پیشگیری از اسپلنومگالی

هیچ راهکار جادویی برای پیشگیری از بیماری‌ها وجود ندارد. با داشتن سبک زندگی و رژیم غذایی سالم می‌توانید سلامت عمومی خود را تضمین کنید. پیشنهاد «وی سلامت» برای پیشگیری از بزرگ شدن طحال راهکارهای زیر است:

• از خوردن غذاهایی، مانند فست‌فود و نوشابه که متابولیک (سوخت‌وساز) بدن را مختل می‌کنند، پرهیز کنید
• میوه‌ها و سبزیجات را در رژیم غذایی خود بگنجانید
• به‌جای خوردن غذاهای بی‌کیفیت از غلات کامل، مانند جو و برنج قهوه‌ای استفاده کنید
• روغن‌های نباتی را از رژیم غذایی خود حذف کرده و در عوض از روغن کنجد و روغن زیتون برای پخت غذا استفاده کنید
• بادام هندی، بادام، گردو، پسته، تخم کدوتنبل، مویز و میوه‌های خشک می‌توانند بهترین میان وعده برای شما باشند
• به‌جای گوشت، بیشتر از مرغ، ماهی، بوقلمون، حبوبات و تخم‌مرغ استفاده کنید
• از گوشت‌های فرآوری شده، مانند بیکن، سوسیس و کالباس خداحافظی کنید
• تا جای ممکن از مصرف شیرینی پرهیز کنید
• با پزشک خود درباره انتخاب نوع رژیم غذایی صحبت کنید.

سوالات متداول

1- چرا طحال بزرگ می‌ شود؟

طحال می‌تواند در اثر برخی عفونت‌ها و بیماری‌ها، مانند مالاریا، مشکلات کبدی، انواع سرطان، نارسایی قلبی، بیماری‌های التهابی و غیره بزرگ شود. به‌طور کلی هر گونه فشار بیش از اندازه به طحال موجب بزرگ شدن این اندام خواهد شد.

2- آیا بزرگ شدن طحال قابل درمان است؟

اگر بزرگ شدن طحال ناشی از عوامل باکتریایی باشد، مصرف آنتی بیوتیک می‌تواند یک گزینه درمانی باشد. با این حال اگر علت بزرگ شدن طحال مشخص نباشد و باعث بروز عوارض جدی شود، تنها گزینه برای بهبود وضعیت شما جراحی و برداشتن طحال است.

3- علائم بزرگ شدن طحال چیست؟

متأسفانه بزرگ شدن طحال علامت خاصی نداشته و اغلب افراد با شکایت از درد شدید در شکم که با نفس کشیدن نیز بدتر شده و مراجعه به پزشک متوجه بزرگی طحال خود می‌شوند.

جمع‌بندی

تشخیص علت بزرگ شدن طحال برای انتخاب نوع درمان بسیار حائز اهمیت است. اگر عامل افزایش اندازه طحال باکتری باشد، پزشک از انواع آنتی بیوتیک برای درمان آن استفاده می‌کند. در صورتی که اگر ویروس عامل اسپلنومگالی باشد، آنتی بیوتیک‌ها هیچ کمکی به درمان شما نخواهند کرد.

بزرگ شدن طحال، خطر پارگی طحال و خون‌ریزی داخلی را افزایش داده و می‌تواند یک تهدید جدی برای زندگی شما باشد. به همین دلیل پزشکان اغلب به افراد پیشنهاد می‌دهند، با عمل طحال‌برداری موافقت کنند. زندگی عادی بدون داشتن طحال امکان‌پذیر بوده و با دریافت واکسن‌های مناسب می‌توانید خطر ابتلا به عفونت‌های مختلف را کاهش داده و عمری طولانی داشته باشید.

اگر پزشک تشخیص داده که طحال شما بزرگ شده است، لطفاً از انجام فعالیت‌های شدید مانند ورزش خودداری کنید. همچنین هنگام رانندگی حتماً کمربند ایمنی خود را ببندید تا در صورت تصادف، به اندام‌های داخلی بدن از جمله طحال ضربه جدی وارد نشود.

فاطمه رمضانی

دانش‌آموخته روان‌شناسی‌ هستم؛ اما در یکی از کلاس‌های واقعیت‌درمانی به این بینش رسیدم که «روان‌پزشکی» ایکیگای گمشده زندگی من است. در حال حاضر، بیشتر به «ویلیام گلاسر» درونم پروبال می‌دهم، درباره علوم‌پزشکی می‌خوانم، می‌نویسم و با شما به اشتراک می‌گذارم.